Fundacja Orange opublikowała raport, w którym prezentuje opinie eksperckie, listę zjawisk do pilnej interwencji  i wyniki badań z dziećmi i młodzieżą, które ukazują kwestie aktywności cyfrowych z ich perspektywy. Główne wnioski wskazują, że rozwiązaniem wielu problemów z przedrostkiem „cyber” jest wzmacnianie kompetencji w obszarze emocjonalnym i społecznym.

Dzieci i młodzież to prawie 20% społeczeństwa w Polsce. Mają swoje prawa, także w środowisku informacyjnym i cyfrowym, które jest naturalną przestrzenią ich aktywności. Czy w świecie pełnym „nowych” zjawisk prawa te są szanowane i traktowane z należytą powagą?

Jaki jest stan poszanowania praw dziecka w czasach, kiedy rozwój cyfrowy tak mocno oddziałuje na młodych i na całe społeczeństwo?

 Z praw dziecka wynikają obowiązki dorosłych. To my, dorośli, powinniśmy z pełną odpowiedzialnością dążyć do ich respektowania, także w środowisku cyfrowym. To my powinniśmy – jak sugeruje tytuł raportu – „dojrzeć do praw”, które przysługują tej najbardziej bezbronnej grupie społecznej. Zbliżający się Dzień Dziecka to dobry moment na refleksję w tym temacie. – powiedział dr Konrad Ciesiołkiewicz, Prezes Fundacji Orange, na premierze raportu „Dojrzeć do praw” 29 maja.

42 ekspertek i ekspertów, którzy brali udział w przygotowaniu raportu, oceniło stan realizacji praw i podmioto­wości dziecka w Polsce w dobie społeczeństwa informacyjnego jako zły (zbiorczo: 2,6 punktu na dziesięciopunktowej skali analizy). Osoby te zwracają uwagę na brak poszanowania podmiotowości dzieci, niewystarczającą ochronę ich danych i wizerunków, na problem ekspozycji na niebezpieczne treści i reklamy. Wskazują na zbyt wolne tempo wdrażania przepisów regulujących te kwestie. 

Mówią o utrudnionym dostępie do usług cyfrowych dla dzieci ze środowisk mniej zasobnych czy ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wskazują niejednolite standardy korzystania z telefonów w szkołach. Zauważają nadużywanie i szkodliwe wzorce korzystania z technologii. Jedyny obszar, który ocenili na poziomie średnim, dotyczy realizacji prawa do udziału w kulturze. 

Stop cyberprzemocy

Najbardziej alarmujące wyniki obejmują problemy związane z mową nienawiści (0,6/10 pkt). Cyberprzemoc rówieśnicza to zjawisko występujące w Polsce dwa razy częściej niż przeciętnie w 19 innych badanych krajach. Wyniki badań jakościowych z dziećmi i młodzieżą zrealizowanych pod kierownictwem dr Anny Buchner i Katarzyny Fereniec-Błońskiej z ośrodka „Ciekawość” na potrzeby raportu „Dojrzeć do praw” również zwracają uwagę, że młodzi inaczej niż dorośli postrzegają bezpieczeństwo w internecie.

Głównym zagrożeniem są dla nich nie tyle kwestie ochrony danych, co ich rówieśnicy. Screeny wiadomości, filmy i zdjęcia robione z ukrycia to dla nich źródło lęku, że w razie ich publikacji będą narażeni na kpiny, hejt, cyberprzemoc. Obawiają się też wykluczenia z grupy, jeśli nie będą na bieżąco z korespondencją i „nowinkami” z sieci. Z tego względu czują przymus bycia ciągle online, również w nocy. Dorośli często nie są dla nich wsparciem. Widząc problem, wprowadzają zakazy, nakazy i limity. Sami też niezbyt konsekwentnie przestrzegają higieny cyfrowej, a dzieci muszą często rywalizować z te­lefonem o ich uwagę.

Źródła problemów i rekomendacje

Eksperci i ekspertki wypowiadające się w raporcie źródeł wielu problemów upatrują w braku koordynacji działań systemowych, w nienadążaniu za tempem rozwoju usług cyfrowych, a także  w deficycie uwagi kierowanej na potrzeby młodych ludzi. Część wskazuje na brak udziału dzieci w decyzjach o sprawach, które ich dotyczą. Możliwość konsultowania przez nich tego typu regulacji oceniono na 1 pkt/10. Tymczasem podmiotowe traktowanie dzieci jest kluczowe dla właściwego reagowania i unikania negatywnych konse­kwencji zjawisk powodowanych także rozwojem usług cyfrowych, takich jak alienacja, polaryzacja, osłabienie więzi czy kryzys zaufania społecznego. 

Grono eksperckie formułuje szereg zaleceń, a rozwiązań wielu „cyber”-problemów upatruje poza przestrzenią cyfrową, a w pracy na rzecz wzmacniania kompetencji społecznych i emocjonalnych. Wśród nich pilna wydaje się edukacja dzieci, młodzieży i dorosłych oraz kształtowanie świadomości na temat praw dziecka. Jej elementem powinien być zarówno rozwój kompetencji cyfrowych (w tym higieny cyfrowej), ale też wzmocnienie systemu wsparcia, m.in. psychologicznego. Niezbędne jest przeciwdziałanie cyberprzemocy oraz ochrona przed patologiami, którą zapewnić powinni szczególnie twórcy usług cyfrowych. 

Badani nastolatkowie także formułują rekomendacje: to m.in. rozmowa, wypracowanie wspólnie z dorosłymi zasad ekranowych czy w ogóle wspólne doświadczanie cyfrowego świata.

Źródło: Biuro prasowe Orange/https://biuroprasowe.orange.pl

Raport z monitoringu praw i podmiotowości dziecka w Polsce  w dobie społeczeństwa informacyjnego będzie wydawany co dwa lata. Kierowany jest do środowisk i instytucji pracujących na rzecz dzieci w Polsce.

Źródło: Fundacja Orange, raport fundacja.orange.pl/prawadziecka/raport