Ustawa o dożywotnim świadczeniu pieniężnym, której liderem jest Ministerstwo Gospodarki, pomimo zdecydowanego oczekiwania wielu społecznych uczestników co do konieczności jej wejścia w życie w trybie pilnym, nie przebrnęła dotąd procesu legislacyjnego. Co opóźnia jej wprowadzenie? Eksperci zgodnie podkreślają, że na stosowne regulacje czekają między innymi Seniorzy, fundusze hipoteczne, rynek kapitałowy. Może być również korzystna z punktu widzenia sektora bankowego.
Banki, które mają już swoją ustawę o odwróconym kredycie hipotecznym (weszła w życie w grudniu 2014 roku) nie spieszą się z wprowadzeniem produktu. Dlaczego? Po pierwsze – w porównaniu z poniesionymi kosztami, korzyści mogłyby okazać się mało satysfakcjonujące. Po drugie – usługa jest rentowna, ale w długiej perspektywie czasu. – W konsekwencji wydaje się, że bieżąca sytuacja na rynku finansowym nie uzasadnia realizacji przez banki zupełnie nowych, poważnych, długich inwestycji. Z tego też punktu widzenia, uruchomiony aktualnie potencjał rynku odwróconej hipoteki może być uznany za niewystarczający. I na koniec, istnienie komplementarnego produktu w obszarze tak zwanej odwróconej hipoteki, który nie jest regulowany dedykowaną mu ustawą może być uznany przez sektor bankowy za tworzenie warunków w pewnym sensie nierównej konkurencji – ocenia Andrzej Roter, Dyrektor Generalny Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych (KPF).
Tymczasem według raportów KPF i UOKiK umowy z funduszami hipotecznymi podpisało blisko pół tysiąca osób. W Wielkiej Brytanii, w której hipoteka odwrócona funkcjonuje od wielu lat, zawiera się rocznie ok. 25-30 tys. nowych umów. W Polsce mogłoby być podobnie, zwłaszcza że dane Eurostatu dowodzą, że polscy Seniorzy 65+ są właścicielami 2,5 mln mieszkań i domów. – W ostatnim czasie zgłosiło się do nas kilkanaście tysięcy osób zainteresowanych produktem. To Seniorzy, którzy czekają na ustawę i wstrzymują się z decyzją aż do uchwalenia odpowiednich regulacji – podkreśla Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM. Nic w tym dziwnego. – Z danych GUS wynika, że ponad połowa polskich emerytów ma miesięcznie do dyspozycji mniej niż 1.600 zł brutto. Co prawda, w wyniku tegorocznej waloryzacji, świadczenia emerytalne wzrosną o 1,08 proc, a najniższa emerytura powiększy się „aż” o 4,26 proc., ale na tle Europy to wciąż mało – dodaje Katarzyna Brzeska-Miksa, Prezes Funduszu Hipotecznego Familia S.A. Rozwój rynku odwróconej hipoteki w Polsce jest jak dotąd efektem wyłącznie działalności funduszy hipotecznych – to od konkretnych, pozytywnych efektów ich działalności zależy, czy rynek ten osiągnie poziom rozwoju, który z punktu widzenia również sektora bankowego stanie się biznesowo interesujący.
Za i przeciw
Za ustawą regulującą rynek hipoteki odwróconej w Polsce opowiadają się nieomal wszyscy. O wprowadzenie przepisów postulują same fundusze hipoteczne oraz Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych. – Można powiedzieć, że dzięki ustawie o odwróconym kredycie hipotecznym, rząd uregulował tylko połowę rynku. Druga połowa wciąż czeka na odpowiednie przepisy, a trzeba pamiętać, że jest to ta część rynku, która funkcjonuje w branży od wielu lat, ma zadowolonych klientów, podpisane umowy, normy etyczne, standardy postępowania w komunikacji z osobami starszymi, zawarte w Zasadach Dobrych Praktyk KPF oraz wiedzę i doświadczenie niezbędne do profesjonalnej obsługi Seniorów – mówi Andrzej Roter, Dyrektor Generalny KPF. Za odpowiednimi regulacjami niejednokrotnie opowiadali się przedstawiciele wszystkich opcji politycznych. W tym kontekście, brak ostatecznych uzgodnień co do kształtu regulacji nadmiernie wydłużał dotychczasowe prace nad ustawą.
– Wypracowane po długiej, trudnej, ale bardzo merytorycznej debacie w trakcie procesu konsultacji zapisy ustawy, w naszym przekonaniu dobrze chronią przyszłych beneficjentów umów o dożywotnim świadczeniu pieniężnym – stwierdza Marcin Czugan, Dyrektor Departamentu Prawno – Legislacyjnego KPF. Co prawda pojawiały się również rekomendacje, by rentę dożywotnią objąć nadzorem i ograniczyć zakres podmiotowy tej działalności wyłącznie do towarzystw ubezpieczeniowych. – Warto zauważyć, że podobnych ograniczeń nie ma w żadnym z krajów Unii Europejskiej, poza Bułgarią, w której profesjonalne podmioty wycofały się z rynku po wprowadzeniu takiej regulacji – podkreśla Mecenas Czugan. Drugą kwestią, istotną kwestią wydaje się być nieadekwatność przepisów dotyczących ubezpieczeń. Trzeba podkreślić, że ustawa o działalności ubezpieczeniowej jest niedopasowana do produktu, jakim jest hipoteka odwrócona. Dlaczego? Ponieważ składka ubezpieczeniowa to suma pieniędzy, kwota, jaką ubezpieczający płaci ubezpieczycielowi za ubezpieczenie. W przypadku hipoteki odwróconej nie mamy do czynienia z tak pojętą składką.
Fundusze już dziś spełniają normy
Jakie wymagania przyniosłaby nowa ustawa? Przede wszystkim zapewniała nadzór i kontrolę Komisji Nadzoru Finansowego, który nie raz już udowadniał skuteczność ochrony praw uczestników rynku. Rozpoczęcie działalności wymagałoby uzyskanie stosownego zezwolenia, jednakże po spełnieniu restrykcyjnych wymogów. Wymagane byłoby m.in. posiadanie statusu spółki akcyjnej albo europejskiej spółki akcyjnej, która dysponuje kapitałem zakładowym w minimalnej wysokości o równowartości 2 milionów EUR. Dodatkowo, firmy chcące oferować ten produkt finansowy miałyby obowiązek posiadania kapitału własnego wyższego o co najmniej 15 proc. od szacowanej sumy zobowiązań z tytułu zawartych umów o dożywotnie świadczenie za okres kolejnych 2 lat. Wymóg kapitałowy, w tym konieczność zapewnienia jego określonej wysokości przez fundusze w bieżącej działalności gospodarczej oraz profesjonalny, bieżący nadzór wydaje się, że skutecznie przeciwdziałałby ewentualnym ryzykom braku wypłaty świadczeń dla beneficjentów. Fundusz musiałyby również dysponować rezerwami na pokrycie zobowiązań z tytułu zawartych umów dożywocia w wysokości nie niższej niż suma wierzytelności, wymagalnych w ciągu dwóch najbliższych lat. – Już dziś spełniamy powyższe wymogi. Sami ubiegaliśmy się o stosowny nadzór KNF – zapewniają przedstawiciele funduszy hipotecznych DOM i Familia.
Co dalej?
– Ustawa o dożywotnich świadczeniach pieniężnych umożliwi Seniorom korzystanie z bezpiecznej renty dożywotniej. Zobliguje wszystkie podmioty na rynku do stosowania jednolitych, przejrzystych procedur oraz wyznaczania wysokich standardów obsługi klienta – podkreśla Katarzyna Brzeska-Miksa, Prezes Zarządu Funduszu Hipotecznego Familia S.A. Rynek renty dożywotniej solidaryzuje się i chce przyspieszenia prac nad ustawą. Jeszcze w tym miesiącu zamierza opublikować list otwarty do polityków, opinii publicznej i społeczeństwa oraz przedstawić w nim nie tylko zagrożenia wynikające z opóźnień w pracach nad przepisami, ale również zalety regulacji całego rynku. Do akcji będzie mógł przyłączyć się każdy obywatel, także Seniorzy, dla których wejście w życie przepisów jest niezmiernie ważne.
