Poziom wydatkowania funduszy UE jest ciągle niezadawalający, i to pomimo znacznej poprawy w naborach wniosków o dofinansowanie i w zawieraniu umów z beneficjentami – poinformował NIK.
Izba przypomniała, że Polska w ramach polityki spójności ma do wydania ok. 80 mld euro i jest największym beneficjentem unijnych funduszy.
W trakcie kontroli ustalono, że tylko w przypadku Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko osiągnięto poziom certyfikacji wydatków, który był określony w Planie działań Rady Ministrów na koniec 2016 r. Ponadto NIK wskazuje na duże zróżnicowanie w realizacji osi priorytetowych, a stan realizacji niektórych z nich jest na bardzo niskim poziomie. W przypadku poważnego niepowodzenia w realizacji celów, Komisja Europejska może zastosować sankcje finansowe.
W perspektywie finansowej 2014-2020 występują, z poziomu Komisji Europejskiej, dwa istotne instrumenty zarządzania osiąganiem celów tematycznych, pierwszy z nich opiera się o tzw. zasadę n+3 (ryzyko utraty części środków programu, w razie ich niewydatkowania w ciągu 3 lat po roku, na który zostały przyznane), a drugi to wyniki przeglądu okresowego osiągnięte w połowie okresu rezultatów na poziomie osi priorytetowej (ryzyko utraty części środków osi priorytetowej, w razie poważnego niepowodzenia w osiąganiu celów).
Opóźnienia we wdrażaniu programów operacyjnych pod koniec 2015 r. wynosiły od 6 do 9 miesięcy w odniesieniu do uruchomienia programów na lata 2007-2013. Rada Ministrów przyjęła pod koniec lutego 2016 r. Plan działań na rzecz zwiększenia efektywności i przyśpieszenia realizacji programów w ramach umowy partnerstwa, w którym określiła działania do podjęcia w celu terminowej i skutecznej realizacji programów.
NIK przeprowadziła kontrolę w 2017 r., aby było jeszcze możliwe podjęcie dodatkowych działań zaradczych w celu uniknięcia poważnych niepowodzeń, które mogłyby skutkować zastosowaniem sankcji finansowych przez Komisję Europejską po przeglądzie okresowym w 2019 r., który dotyczyć będzie osiągania celów pośrednich na koniec 2018 r.
Kontrolą objęto pięć krajowych programów operacyjnych (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Program Operacyjny Inteligentny Rozwój, Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój, Program Operacyjny Polska Wschodnia, Program Operacyjny Polska Cyfrowa) oraz 16 regionalnych programów operacyjnych.
Ile Polska ma do wydania w ramach polityki spójności?
Dla Polski polityka spójności jest niezwykle ważna, gdyż otrzymujemy największe środki z tego działu budżetu UE. Na lata 2014-2020 mamy do wydania ok. 80 mld euro, które pozwolą sfinansować drogi, szkoły, transport publiczny, modernizację kolei i wiele innych inwestycji podnoszących standard życia w naszym kraju.
Polska spośród 28 państw Unii Europejskiej zajmowała w połowie 2017 roku 9 miejsce pod względem wydatkowania środków unijnych i 20 miejsce pod względem kontraktowania projektów.
Unijne fundusze wydajemy za wolno i w za małym stopniu
Postęp w wydatkowaniu funduszy UE trudno uznać za w pełni zadowalający, pomimo wyraźnej poprawy we wdrażaniu objętych kontrolą programów operacyjnych w okresie od 30 czerwca 2016 r. do 30 czerwca 2017 r. Wysokość wydatków na realizację projektów wyliczana według wniosków beneficjentów o płatność wzrosła jedynie z 1,8 proc. do 7,5 proc. dostępnej alokacji funduszy UE, a jeszcze niższy był poziom wydatków certyfikowanych, tj. wydatków zweryfikowanych jako prawidłowo poniesione i zgłoszonych do refundacji do Komisji Europejskiej.
NIK natomiast pozytywnie ocenia postęp w realizacji programów operacyjnych w odniesieniu do naboru wniosków o dofinansowanie projektów w tym okresie z 28,5 proc. do 75,9 proc. alokacji funduszy UE, a także w zakresie zawierania umów na realizację projektów z 9,5 proc. do 36 proc. alokacji tych funduszy. Powyższe wartości zostały przyjęte przez NIK jako średnie do analizy postępu wykorzystania alokacji we wnioskach o dofinansowanie projektów, umowach i wnioskach o płatność w krajowych i regionalnych programach operacyjnych.
