Odpowiedzialność karna pracodawcy i kadry kierowniczej. Zatrudnianie pracowników wiąże się z wieloma obowiązkami. Pracodawca musi zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy, terminowo wypłacać wynagrodzenie, przestrzegać przepisów o czasie pracy. Zostały one opisane w Kodeksie pracy oraz wielu innych ustawach. Oprócz przepisów opisujących obowiązki pracodawców i pracowników Kodeks pracy i inne ustawy przewidują odpowiedzialność karną za przestępstwa i wykroczenia związane z zatrudnieniem. Tworzą one tzw. prawo karne pracy, czyli indywidualną i osobistą odpowiedzialność pracodawców i kadry kierowniczej za naruszenie przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.
Przepisy karne związane z zatrudnieniem przewidują kary za wiele obszarów prawa pracy. Karalne jest naruszeniem przepisów o zawieraniu umów o pracę, naruszenie przepisów o czasie pracy, nieprzestrzeganie regulacji o społecznej inspekcji pracy czy rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Można je też podzielić na takie, które konstruują przestępstwa i takie, które opisują wykroczenia. Przestępstwa, czyli zachowania o wyższym stopniu społecznej szkodliwości, są zagrożone surowszymi karami. Postępowania w sprawach o przestępstwo prowadzi Policja oraz prokuratura. Z kolei postępowania w sprawach o wykroczenia, mniej poważne czyny zabronione, mogą prowadzić także organy administracyjne, w tym przede wszystkim Państwowej Inspekcji Pracy i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Ukaranie za wykroczenie członków zarządu, wspólników czy prokurentów za przestępstwa lub wykroczenia związane z naruszeniem mogą mieć daleko idące konsekwencje. Spółka może zostać wykluczona z udziału w przetargach publicznych a przesądzenie odpowiedzialności kadry kierowniczej może powodować odpowiedzialność odszkodowawczą spółki.
Znajomość przepisów z obszary prawa karnego pracy pozwala lepiej rozpoznać ryzyka, z jakimi wiąże się zatrudnianie pracowników. Warto też pamiętać, że większość przestępstw i wykroczeń związanych z zatrudnieniem mogą popełnić tylko określone osoby – najczęściej pracodawca albo osoba, która działa w jego imieniu. Takie ograniczenie zakresu odpowiedzialności karnej pozwala zarządzać ryzykiem tej odpowiedzialności. W braku wewnętrznych regulacji, które by na konkretne osoby w strukturze zakładu pracy nakładały obowiązki w poszczególnych obszarach, za przestępstwa i wykroczenia związane z zatrudnieniem będzie odpowiadał pracodawca. Jest nim najczęściej zarząd i jego poszczególni członkowie. Możliwe jest jednak wyznaczenie innych osób do wykonywania szeregu obowiązków z zakresu prawa pracy. Przykładowo, zatrudnianiem pracowników oraz kształtowaniem stosunku pracy może zajmować się wyposażony w pełnomocnictwo zarządu dyrektor ds. zasobów ludzkich (HR). Dzięki temu to on, a nie członkowie zarządu, będą ponosić odpowiedzialność za ewentualne nieprawidłowe rozwiązanie umowy z pracownikiem czy naruszenie przepisów o czasie pracy.
Autor: dr Damian Tokarczyk, adwokat w kancelarii Raczkowski
