Motywacja w różnych dyskursach. Jak poszczególne niepodważalne założenia wpływają na tok myślenia i działania? Temat motywacji, bez względu na sytuację, jest stale ważnym aspektem w organizacjach. Istnieją różne teorie motywacji i wiele podejść. Warto jednak pokazać nową perspektywę i wskazać na istotne aspekty, które mogą wyjaśnić niektóre zachowania i być pomocne w zarządzaniu pracownikami. Tą perspektywą jest model Spektrum Światła.
Dyskurs „stanowi zestaw normatywnych założeń, które są niepodważalne, traktowane jako pewnik oraz mających wpływ na tok myślenia o wszystkim, o czym myślimy.” Oznacza to, że dyskurs determinuje nasz sposób myślenia, a co za tym idzie, sposób działania. Odwołując się do Simona Westerna, można dodać, że dyskursy po prostu istnieją i przedstawiają sobą szerszy społeczny fenomen, mają swoje mocne i słabe strony, choć nie należy ich traktować jako poprawne lub nie, zwłaszcza że każdy element systemowy – czy to człowiek, czy organizacje mogą funkcjonować w jednym lub wielu dyskursach naraz.
W każdym z dyskursów będziemy mieli dwa typy motywacji:
Motywacja „ku” wynika z dobrostanu psychicznego, harmonii i proaktywności. To dążenie ku czemuś, co jest ważne, istotne dla danej osoby. To patrzenie w przyszłość i wyznaczanie sobie celów pozwalających na realizację ważnych dla siebie wartości.
Motywacja „od” wynika z lęku, obawy, niepewności i reaktywności. To odchodzenie od czegoś, unikanie czegoś, czego się nie chce. To patrzenie w przeszłość i zapobieganie utraty ważnych dla siebie wartości.
Każda z nich, jest – często nieświadomie wybieraną – strategią działania, która ma prowadzić do realizacji lub zachowania ważnych dla nas wartości. W poszczególnych dyskursach różne wartości kształtują naszą motywację i są realizowane poprzez te dwie strategie.
Autorzy zaproponowali kolor w śródtytułach adekwatny do rysunku, ale może śródtytuły zdobić graficzne jako np. jeden listek z wachlarza w danym kolorze z napisem? Wtedy nie będę już robić wyrzutów, bo nie ma miejsca.
Dyskurs ugruntowania
Pierwszy poziom ma kluczowe znaczenie i jest bazą modelu Spektrum Światła. To fundament funkcjonowania systemów. Dotyczy stabilizacji, ciszy, istnienia. Odnosi się do ciała, zdrowia, umiejętności zaspakajania swoich potrzeb, materialnej i finansowej egzystencji oraz szeroko rozumianego przetrwania.
Motywacja „ku” – wyrażana np.: poprzez dążenie do ugruntowania, chęć istnienia w środowisku i zaznaczenia swojej obecności, determinację czy osiągnięcie stabilności.
Motywacja „od” – wyrażana np.: przez uruchomienie mechanizmów przetrwania za wszelką cenę, agresywne działanie interpretowane jako determinacja, nadmiarowe zaznaczanie swojej obecności czy włączenie mechanizmu zamrożenia czytanego jako stabilność. Osoba reprezentująca takie strategie realizacji wartości często nie ma świadomości, że działa przeciwskutecznie i zamiast zyskiwać poczucie zadbania o swoje wartości, uzyskuje efekt odwrotny.
Dotyczy osób, które rozpoczynają pracę w danej organizacji, obejmują nowe stanowisko, otwierają swój biznes lub zmieniają ścieżkę życiową. Mogą w ten sposób myśleć osoby, które z uwagi na sytuacje losowe straciły grunt pod nogami (choroba, utrata stabilności finansowej). To sposób myślenia, w którym wierzymy, że sami jesteśmy w stanie zarządzić sytuacją, w której się znaleźliśmy, i w którym mamy świadomość, że życie jest osobistą odpowiedzialnością.
Dyskurs wspólnoty
To dyskurs osadza nasze zachowania w kontekście współdziałania, stwarzania i wzmacniania społeczności. Inaczej mówiąc, jest to przestrzeń sprawdzania, testowania rozwiązań pod kątem dopuszczalności i skuteczności oraz posługiwania się planem awaryjnym. Tu liczy się jakość naszych zachowań, dbanie o bezpieczeństwo bliskich i spokojna realizacja zadań.
Motywacja „ku” – wyrażana np.: poprzez dążenie do bycia uczciwym w każdej sferze życia, chęć przynależności, budowanie relacji na szczerości. Ceniona jest towarzyskość, a przede wszystkim bezpieczeństwo swoje i bliskich. Motywacja „od” – wyrażana np.: przez nadmiarową troskliwość, „zamęczanie” bliskich czy współpracowników pytaniami, czy wszystko i wszyscy są bezpieczni. To często sygnał poświęcania się dla innych, aby uzyskać wdzięczność i poczucie bliskości. Tu również może występować postawa ochrony tego, co było lub blokowanie zmian jako sposób realizacji wartości „tradycja”.
Dotyczy osób, które z jakichś powodów nie czują się bezpiecznie w organizacji, mają poczucie, że w sytuacji kryzysowej mogą zostać odsunięte lub zwolnione. To także częsty sposób myślenia osób, które długo funkcjonują w organizacji, zbudowały skuteczną sieć dobrych relacji i chcą ją zachować jako coś ważnego w ich życiu.
Dyskurs odwagi
To przestrzeń odwagi, pragnienia zwycięstwa, wytrwałości, a nawet uporu. To ośrodek poczucia własnego ja i trenowania asertywności. Tu mamy naturalną zdolność przyjmowania emocji, uczuć i różnych doświadczeń życiowych. Tu eksplorujemy przestrzeń rozwijania nowych umiejętności, by w pełni profesjonalnie wdrażać rozwiązania. Motywacja „ku” – wyrażana np.: przez naturalną odwagę w działaniu lub posiadanie wizji dobrego życia i dynamiczne dążenie do jej realizacji. Cenna jest możliwość podejmowania działań zasługujących na szacunek i honorowych uczynków. To codzienne budowanie zaufania do siebie i innych.
Motywacją „od” – wyrażana np.: przez chęć uzyskania szacunku w wyniku agresji lub autoagresji. To często prowokuje do podejmowania nadmiarowego ryzyka lub ekstremalnych działań jako sposobu na zyskanie uznania. Nie chcąc utracić szacunku do siebie, osoba reprezentująca tę strategię czasami próbuje wymusić szacunek krzykiem.
Dotyczy osób, które rozpoczynają swoją ścieżkę liderską, osób, które wchodzą w nową rolę głów-nie z zasobem kompetencji merytorycznych i bazowych zarządczych. Mają motywację, aby odnaleźć się w nowej roli, jednak nie zawsze wybierają odpowiedni sposób działania.
Dyskurs rzetelności
To przestrzeń rozpatrywania wariantów, dokonywania uzgodnień w odniesieniu do proponowanych lub możliwych rozwiązań, uzasadniania przydatność motywowania się pod kątem swoich potrzeb, personalizowania oraz wyraźnego stawiania granic. Tu praca jest przede wszystkim dobrem, zaś ludzie powinni być odpowiedzialni, skupieni na swojej roli, zadaniach i zasadach.
Motywacja „ku” – wyrażana np.: poprzez odpowiedzialność, lojalność i konsekwencję w działaniu. Ważna będzie dla tych osób transparentność, rzetelność i przewidywalność. Będą cenić zaradność i szlachetność w relacjach. Motywacja „od” – wyrażana np.: przez chęć uporządkowania spraw za wszelką cenę kosztem swojego życia prywatnego lub zdrowia.
Często osoby myślące w ten sposób wpadają w pracoholizm lub dotyka je wypalenie zawodowe. Próba zachowania dobrej opinii o sobie i wśród współpracowników może prowadzić do całkowitego wyeksplorowania siebie Dotyczy osób, które na ścieżkach awansu potrzebują nauczyć się delegowania, budowania efektywnej współpracy i stawiania granic. W miarę uzyskiwania tych kompetencji ich motywacja będzie wzrastać, a poczucie rzetelnie wykonanych obowiązków będzie budować poczucie sprawstwa.
Dyskurs pasji
Jest to poziom indywidualny, a skupienie skierowane jest do wewnątrz, na samorealizację i samorefleksję. Tu celem jest sukces, progres, wygrywanie, podejmowanie wyzwań, by osiągać ponadprzeciętne rezultaty. W tym dyskursie wyrażane są otwarcie i bez obaw uczucia, myśli i wewnętrzne poznanie.
Motywacja „ku” – wyrażana np.: przez efektywność, sukces i pasję w działaniu. Dla reprezentantów tej strategii motywująca jest zmiana, w którą mogą się zaangażować. W relacjach ważna jest autentyczność. Cenny jest tu prestiż i zdolność wypracowania sukcesu.
Motywacja „od” – wyrażana np.: przez chęć utrzymania status quo, zwłaszcza gdy wcześniej został osiągnięty sukces. Często osoby myślące w ten sposób wpadają w lęk przed nowymi wyzwaniami, których podjęcie mogłoby ich narazić na utratę pozycji lub statusu.
Dotyczy osób, które chcą zdobyć kolejny szczebel w karierze, mają naturalny napęd do osiągania sukcesu, ale też tych, które osiągnęły pozycję przerastającą ich wizję siebie, czyli osób, które osiągnęły więcej niż myślały, że mogą osiągnąć.
Dyskurs synergii
Tu kluczowa jest filozofia życia i to, kim się jest, czyli poziom tożsamości. Do najistotniejszych elementów na tym poziomie należy zaliczyć identyfikowanie stanu faktycznego, uszczegóławianie, kompletowanie, kategoryzowanie danych i informacji, zbieranie informacji zwrotnej oraz wskazywanie efektywności.
W tym dyskursie często zachodzą procesy powstawania i przejawiania świadomości. W zrównoważeniu energetycznym przytomność umysłu będzie standardem, a zdolności wizualizacji oczywistością. Nie będzie przywiązywania do rzeczy materialnych i objawi się znacząco wewnętrzna mądrość.
Motywacja „ku” – wyrażana np.: poprzez chęć współpracy i budowanie synergicznych zespołów. Cenna w tym dyskursie jest tolerancja i wrażliwość na innych, wzajemne wsparcie, komunikacja i przyjacielskie relacje w zespołach.
Motywacja „od” – wyrażana np.: przez chęć budowania współpracy i wsparcia poprzez wspólne narzekanie. Często osoby myślące w ten sposób mogą nie dostrzegać nieuczciwości lub złych relacji, naiwnie sądząc, że wszyscy grają do jednej bramki.
Dotyczy tych, którzy osiągnąwszy swój indywidualny sukces, budują zespoły z ludzi o podobnych doświadczeniach. Osób, które stawiają na brak konkurencji, bo każdy ma już swój sukces, na wymianę wiedzy i doświadczenia oraz efekt synergii. Dotyczy także tych, którzy osiągnąwszy sukces, nie mają okazji pójść dalej i budują organizacyjne koalicje i „grupy wsparcia narzekaczy”.
