Kwestie związane z wykorzystywaniem przez pracowników urlopów oraz wypłatą ekwiwalentów za urlop niewykorzystany coraz częściej stają się przedmiotem zainteresowania Państwowej Inspekcji Pracy. Niektóre z nich dotyczą bowiem nie tylko podmiotów prawa prywatnego, lecz także instytucji państwowych oraz tych z udziałem Skarbu Państwa. Wzmożone kontrole oraz toczące się postępowania sądowe w tym zakresie mogą skutkować karami nałożonymi na firmy. Na co zatem powinni zwracać uwagę pracodawcy?
W ostatnim czasie rzeczniczka prasowa Głównego Inspektoratu Pracy przekazała informacje o trwającej w Trybunale Konstytucyjnym kontroli PIP. Chociaż nie określono, czego dokładnie dotyczy kontrola, wydaje się, że może mieć ona związek m.in. z wypłatą sędziom ekwiwalentu za nie-wykorzystany urlop wypoczynkowy w latach 2016–2023. W kilku ostatnich latach wielokrotnie pytano o liczbę zaległych dni urlopu wypoczynkowego sędziów TK. Prośby o udzielenie takiej informacji spływały zarówno od osób fizycznych (w trybie wniosku o udzielenie informacji publicznej), jak i od sejmowej Komisji Sprawiedliwości. Pytanie miało kontekst finansowy i organizacyjny. Skoro TK działa z dużym opóźnieniem i małym natężeniem pracy (od stycznia na wokandzie TK znalazło się siedem pozycji, choć oczywiście sama wokanda nie oddaje całości obowiązków sędziowskich), to w jakim stopniu sędziowie korzystają z urlopów w naturze, a w jakim „zbierają” urlop do wypłaty. Trybunał unikał jednak odpowiedzi i zaznaczał, że objęte wnioskiem żądanie „dotyczy instytucji z zakresu prawa pracy oraz pragmatyk służbowych, a – tym samym – sfery stosunku pracownik-pracodawca”. W uzasadnieniu pojawiały się także stwierdzenia, że liczba dni urlopu, wykorzystanych przez sędziego, nie jest elementem zasobu wiedzy o majątku publicznym, co wywoływało sprzeciw, biorąc pod uwagę ugruntowane orzecznictwo sądów administracyjnych. NSA kilkakrotnie stwierdził bowiem, że dane dotyczące wykorzystanego urlopu stanowią informację publiczną. Informacja taka mieści się w treści art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej, ponieważ stanowi dane o działaniu podmiotu wykonującego zadania publiczne (wyrok NSA z 24 marca 2022 r., III OSK 1130/21; wyrok NSA z 23 listopada 2022 r., III OSK 4845/21). Dotyczy to nie tylko sędziów, ale wszystkich osób sprawujących funkcje publiczne.
KONSEKWENCJE KARNE
Także podmioty sektorów regulowanych (np. banki) zwracają ostatnio baczniejszą uwagę na przepisy dotyczące wykorzystania urlopu wypoczynkowego oraz wypłaty ekwiwalentu. Wydarzenia ostatnich miesięcy związane z postawieniem zarzutów karnych byłemu prezesowi jednego z największych banków w Polsce pokazują, że wypłata ekwiwalentu może mieć konsekwencje nie tylko cywilne, ale także karne. Poza analizą niniejszego artykułu pozostaje to, czy takie zarzuty są słuszne, czy nie. Jednakże już samo ryzyko postawienia zarzutów karnych za wypłatę należności pracowniczych jest ryzykiem, które dotychczas nie występowało w działach HR. Wspomniany bank zmuszony był rozwiązać umowy z pracownikami przez wejście w życie regulacji tzw. nowej umowy kominowej. Wymuszała ona na spółkach kontrolowanych przez Skarb Państwa zmianę formy zatrudnienia członków zarządów z umów o pracę na kontrakty menedżerskie. Ani bank, ani członkowie zarządu nie mieli decydującego wpływu na moment zakończenia stosunku pracy (a wraz z tym konieczność dokonania rozliczeń wynikających m.in. z niewykorzystanych urlopów). Spółki, wykonując uchwały swoich walnych zgromadzeń, miały obowiązek wprowadzić regulacje w życie w momencie wyznaczonym w uchwałach. Zdaniem organów ścigania w opisanym powyżej przypadku niewykorzystanie przez pracowników przysługującego im urlopu w naturze, skutkujące koniecznością wypłaty im ekwiwalentu, stanowiło podstawę zarzutu wyrządzenia szkody w obrocie gospodarczym, tj. zarzutu z art. 296 k.k. i tym samym skutkowało wszczęciem postępowania karnego przeciwko osobie odpowiedzialnej za zajmowanie się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą spółki (czyli najczęściej jej prezesowi).
Powyższa kwestia może być problematyczna nie tylko dla podmiotów z sektora bankowego, ale dla wszystkich spółek, w których pracownicy nie wykorzystują na bieżąco przysługujących im urlopów wypoczynkowych, i to również w sytuacjach niezawinionych i niezaplanowanych. Czy zatem w każdym przypadku, gdy pracodawca będzie zobowiązany do wypłacenia przysługujących świadczeń odchodzącym pracownikom, będzie to wzbudzać zainteresowanie organów ściągania? (…)
Autorki:
Katarzyna Sarek-Sadurska – Radca prawny, partnerka zarządzająca w Kancelarii PEOPLE & LAW Jaroszewska-Ignatowska Sarek-Sadurska
Wiktoria Kokoszka – Praktykantka, młodsza prawniczka w Kancelarii PEOPLE & LAW Jaroszewska-Ignatowska Sarek-Sadurska
Artykuł pochodzi z majowej edycji magazynu Personel i Zarządzanie: https://sklep.infor.pl/personel-i-zarzadzanie-5-2024.html
