Sejmowa Komisja Polityki Senioralnej, w opublikowanym niedawno planie prac na 2018 rok, uwzględniła debatę na temat regulacji dotyczących rynku rent dożywotnich i hipoteki odwróconej. Na posiedzeniu, które zaplanowano na czerwiec, głos zabierze Minister Finansów i Minister Przedsiębiorczości i Technologii. Czy Rząd wróci do prac nad Ustawą o rencie dożywotniej? O to upominają się od lat fundusze hipoteczne zrzeszone w KPF oraz sami seniorzy. W niedawnym wystąpieniu do Ministra Kwiecińskiego głos zabrał również Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich. Podkreślił on, że regulacja rynku rent dożywotnich jest konieczna. Projekt ustawy o dożywotnim świadczeniu pieniężnym był już procedowany (za kadencji Ireny Lipowicz, poprzedniczki Bodnara), ale został wycofany z prac legislacyjnych. Jak będzie tym razem?
– Coraz więcej starszych osób traci własność mieszkania w zamian za późniejsze świadczenie rentowe, czy dożywocie. To nie jest bezpieczna hipoteka odwrócona – powiedział Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich w wystąpieniu do Ministra Inwestycji i Rozwoju.
– Ochrona tych, którzy oddają swoje mieszkania czy domy w zamian za rentę lub dożywocie, jest niedostateczna. Dlatego Państwo ma obowiązek wesprzeć ich prawnie – dodał.
O podobne regulacje upomina się cała branża oraz Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych (KPF). W listopadzie 2016 roku, ponad 40 instytucji otrzymało list otwarty z postulatami KPF oraz Funduszu Hipotecznego DOM, dotyczący przyspieszenia prac nad ustawą. Wśród adresatów była wtedy m.in. Kancelaria Prezydenta RP, Ministerstwo Rozwoju, Narodowy Bank Polski, Związek Banków Polskich, Komisja Nadzoru Finansowego, UOKiK, Rada Polityki Pieniężnej, Rzecznik Praw Obywatelskich, związki emerytów i rencistów oraz posłowie.
– Prace nad regulacją rynku tak zwanej hipoteki odwróconej rozpoczęły się już w 2009 roku i wciąż nie mogą doczekać się pełnej regulacji. Dlatego tym bardziej cieszę się, że osobiście udało mi się przekonać Przewodniczącą Sejmowej Komisji Polityki Senioralnej, by debata o konieczności regulacji rynku odbyła się podczas jednego z posiedzeń. Mam nadzieję, że temat renty dożywotniej i bezpieczeństwa seniorów znów wróci na wokandę, zwłaszcza że wyłudzenia i oszustwa, o których słyszy się coraz częściej psują renomę całego rynku i uderzają w profesjonalnych usługodawców – podkreśla Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM.
Jak było, zanim się skończyło?
Przypomnijmy, że pod koniec 2014 roku, ówczesny Rząd wprowadził ustawę o odwróconym kredycie hipotecznym, dotyczącą usługi, którą mogłyby oferować banki. Niestety, aż do dziś, żaden z banków nie wprowadził tego rozwiązania, a sama ustawa zaczęła być nazywana martwym prawem. Dziś działa tylko rynek rent dożywotnich, a umowy są podpisywane w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego. W postulatach KPF oraz całej branży (opublikowanych w 2016 roku), rynek upominał się nie tylko o nadzór dla podmiotów oferujących rentę dożywotnią, ale także o zapewnienie seniorom profesjonalnego doradztwa i upowszechnianie norm etycznych. Prace nad ustawą o dożywotnim świadczeniu pieniężnym były prowadzone (pod numerem UD158) w Ministerstwie Gospodarki od 2013 roku, ale zakończyły się niczym. Projekt został wycofany z prac legislacyjnych, mimo, że o nowe przepisy postulowała ówczesna RPO Irena Lipowicz, UOKiK i inne instytucje.
Newralgiczny rynek
– Tylko uporządkowany i uregulowany rynek może zapewnić profesjonalną obsługę konsumentów oraz ich bezpieczeństwo. Trzeba zauważyć, że jest to rynek newralgiczny, zarówno z punktu widzenia samego produktu, jak i grupy osób, której jest dedykowany. Chodzi wszak o osoby starsze, czasami nawet w bardzo podeszłym wieku, które często mogą mieć problemy ze zrozumieniem mechanizmów przedmiotowego rynku i istoty oferowanych umów świadczeń dożywotnich – czytaliśmy w Raporcie z kontroli przedsiębiorców zawierających umowy świadczeń dożywotnich, przygotowanym przez UOKiK jeszcze w 2013 roku. Faktycznie, oszustw „na hipotekę odwróconą” jest coraz więcej, choć nie ma dokładnych statystyk na ten temat. Są natomiast statystyki dotyczące przestępstw i wyłudzeń natury ekonomicznej na osobach starszych. Dotyczą one w dużej mierze chwilówek i innych zobowiązań finansowych. Jak podaje Biuro Informacji Kredytowej (BIK) spośród osób w wieku 65 lat i powyżej, aż 10 proc. padło ofiarą próby wyłudzenia pieniędzy przez oszustów. Przestępstwom natury ekonomicznej towarzyszy utrzymująca się liczba 1756 wyłudzeń kwartalnie (na poziomie ogólnokrajowym), na łączną kwotę blisko 422 mln zł rocznie. Z danych Policji wynika, że przestępcy każdego dnia (przynajmniej 5 razy dziennie) dokonują prób oszukania osoby starszej.
– Pamiętajmy, że brak odpowiedniej regulacji oraz trudna sytuacja finansowa wielu seniorów skutkuje powstaniem szarej strefy i wzrostem nienadzorowanych podmiotów, które będą w sposób nierzetelny oferować świadczenia pieniężne w zamian za przekazanie własności do nieruchomości. Stworzenie warunków do rozwoju rynku hipoteki odwróconej, z zachowaniem wysokich standardów bezpieczeństwa i najwyższych standardów etycznych, powinno być działaniem, którego nie można pominąć planując politykę senioralną w Polsce – podsumowuje Andrzej Roter, Prezes Zarządu KPF w Polsce. Oby najbliższa debata, w ramach prac Komisji Polityki Senioralnej, zakończyła się nie tylko podobnymi wnioskami, ale była również początkiem realnych działań.
