Dużo słyszy się o walkach kredytobiorców z bankami argumentowanych np. brakiem informacji o ważnych postanowieniach umowy. W tym artykule pochylamy się nad tym tematem i razem z ekspertami firmy VOTUM S.A. odpowiadamy na takie pytania m.in. jakie prawa przysługują konsumentowi na rynku usług bankowych i czy banki wywiązują się ze swoich obowiązków informacyjnych względem konsumentów?
Jak wynika z badań przeprowadzonych dla Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, poziom znajomości praw i obowiązków konsumenckich na rynku usług finansowych kształtuje się niestety na niskim poziomie. Należy zwrócić uwagę na to, iż tylko niewielki odsetek konsumentów potrafi w praktyce zastosować posiadaną wiedzę o przysługujących im prawach i obowiązkach. A jak wiadomo… nieznajomość prawa szkodzi.
Na szczęście wspomniana, łacińska paremia prawnicza Ignorantia iuris nocet nie zawsze odnajduje swoje zastosowanie w realiach rynkowych. Potwierdza to ekspert firmy VOTUM S.A. Kacper Jankowski, który uważa, że współpraca z profesjonalnym podmiotem posiadającym wiedzę pozwoli umiejętnie osiągnąć korzyść dla konsumenta i ochronić go w sytuacji, w której jest całkowicie bezbronny.
Kim jest konsument i jakie ma prawa?
Zdefiniowanie pojęcia konsumenta nie jest łatwe i jednoznaczne. Kodeks cywilny w art. 22 in.1 stanowi, że „za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.” Zatem pojęcie konsument to pojęcie funkcjonalne, którego granice zależą od natury i zakresu ochrony, jaką prawodawca zamierza stworzyć w danej sytuacji lub dziedzinie obrotu.
– Aby szerzej zrozumieć wskazaną definicję, która może brzmieć dość enigmatyczne dla osoby, która nie jest prawnikiem należy w pierwszej kolejności wskazać, że konsumentem może być TYLKO osoba fizyczna. Tym samym status konsumenta nie będzie przysługiwał osobom prawnym (np. spółce z o. o.) oraz tak zwanym ułomnym osobom prawnym (np. spółce jawnej) – dodaje ekspert Kacper Jankowski, Dyrektor Departamentu Spraw Bankowych w VOTUM S.A.
Jakie obowiązki informacyjne powinien spełnić bank wobec konsumenta-kredytobiorcy?
Zapytaliśmy naszego eksperta także, co jednak w przypadku, kiedy osoba fizyczna prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą?
– Na pozór sprzeczne role, które wykluczają możliwość występowania osoby fizycznej jako konsumenta i przedsiębiorcę da się bardzo łatwo rozróżnić. Należy oddzielić sferę prywatną od zawodowej, tzn., jeśli dana osoba kupuje, np. samochód, aby używać go do celów prywatnych to jest konsumentem, ale jeśli ta sama osoba kupuje samochód, który zamierza wykorzystać w firmie (np. auto dostawcze) to w ramach zakupu tej konkretnej rzeczy, nabywca nie jest objęty reżimem prawa konsumenckiego. Jednak najważniejszym elementem jest to, aby czynności prawnej, w tym przypadku dokonywać z przedsiębiorcą, czyli profesjonalistą. Osoba fizyczna nie będzie posiadała statusu konsumenta podczas dokonywania czynności z inną osobą fizyczną, np. zakup samochodu od znajomego – dodaje specjalnie dla portalu BiznesTuba Kacper Jankowski, z firmy specjalizującej się w pomocy prawnej kredytobiorcom, którzy zaciągnęli kredyty w walucie franka szwajcarskiego.
Obowiązkiem banku jest uczciwe poinformowanie konsumenta o wszystkich szczegółach oferty i to już na etapie reklamy. Jeżeli w takiej reklamie kredytu konsumenckiego zawarto jakiekolwiek informacje dotyczące warunków jego otrzymania, odbiorca reklamy musi zostać poinformowany o:
- wysokości oprocentowania kredytu – z wyodrębnieniem opłat zawartych w całkowitym koszcie,
- całkowitej kwocie kredytu,
- rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania (RRSO).
Jak informuje nas ekspert, informacje te muszą być podane jasno i wyraźnie – tak, aby konsument nie musiał szukać ich nigdzie indziej, ani zakładać okularów, żeby je przeczytać. Jeśli dane te nie zostały podane można zgłosić taki przypadek do UOKiK, czyli Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Równie ważny jest kolejny etap, czyli obowiązkowe przedstawienie formularza informacyjnego, czyli projektu umowy. Zgodnie z przepisami konsument ma prawo porównywać oferty różnych kredytodawców, dlatego muszą one zostać przedstawione w czytelny sposób. Żeby to ułatwić, stworzono ujednolicony wzór takiego formularza. Muszą się w nim znaleźć między innymi takie informacje, jak:
- czas obowiązywania kredytu,
- stopa oprocentowania kredytu,
- całkowita kwota kredytu,
- rzeczywista roczna stopa oprocentowania,
- zasady i terminy spłaty kredytu,
- skutki braku płatności.
Obowiązki informacyjne względem zmian w kosztach czy odstąpienia od umowy
Warto wiedzieć, że jakakolwiek zmiana w umowie powinna być każdorazowo przedstawiana konsumentowi. Dlatego więc, podstawowym obowiązkiem banku jest informowanie o zmianie w kosztach – np. w przypadku kredytu hipotecznego, którego oprocentowanie zależy od stopy referencyjnej.
– Informacja powinna trafić do kredytobiorcy na trwałym nośniku, na piśmie lub drogą elektroniczną. Do informacji powinien być dołączony nowy harmonogram spłaty, który obejmuje okres obowiązywania nowej stopy procentowej – komentuje Kacper Jankowski, Dyrektor Departamentu Spraw Bankowych w VOTUM S.A.
Ponadto obowiązkiem banku jest umożliwienie kredytobiorcy odstąpienie od umowy i zwrócenie wszystkich poniesionych przez niego kosztów w terminie do 14 dni od zawarcia umowy – z wyjątkiem odsetek za ten okres. Dzięki temu istnieje możliwość wycofania się z pożyczki. W przypadku wcześniejszej spłaty zobowiązania bank musi zwrócić kredytobiorcy część opłat, które dotyczą okresu, o jaki został skrócony czas obowiązywania umowy. Ponadto biorąc kredyt konsumencki, warto zajrzeć na stronę Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i zapoznać się z prawami, które chronią konsumenta.
