Polscy seniorzy nie mają zbyt wielu oszczędności – z raportu opracowanego przez Pracownię Badań Społecznych wynika, że tylko 21 proc. Polaków oszczędza lub podejmuje jakiekolwiek działania z myślą o przyszłej emeryturze. Blisko połowa badanych (45 proc.) zamiast płacić składkę emerytalną wolałaby otrzymywać wyższe wynagrodzenie. Z kolei 68 proc. przyznaje, że zaczęłaby oszczędzać w ramach III filaru, ale tylko wtedy, gdy państwo lub pracodawca dopłaciliby do tego. Dlaczego młodzi nie oszczędzają na emeryturę? Jak łatać senioralny budżet bez oszczędności?
Dziś seniorzy nie mają zbyt wielu możliwości powiększenia swoich comiesięcznych wpływów. Ponadto problemy finansowe emerytów powodują, że oszczędzanie jest praktycznie niemożliwe. Nie dziwi więc fakt, że ponad 80 proc. seniorów, mieszkających samotnie, ocenia swoją sytuację finansową jako przeciętną, złą lub bardzo złą. Przyczyn jest wiele – głównym problemem są niskie emerytury oraz rosnące zadłużenie. Jeszcze rok temu dług osób starszych wynosił nieco ponad 2 mld. W ciągu ostatnich 12 miesięcy, wspomniane zadłużenie wzrosło o 900 mln zł, a średnie zobowiązanie seniora to 12,3 tys. zł. Co więcej, emeryci nie posiadają dodatkowych wpływów. – Trudna sytuacja finansowa seniorów nie jest zaskakująca. Problem ten pogłębia się od lat, efektem czego seniorzy zmuszeni są do zaciągania pożyczek i kredytów. Okazuje się, że aż 21 proc. długów senioralnych stanowią zobowiązania wobec banków i innych instytucji pożyczkowych. Blisko 20 proc. to niezapłacone rachunki za czynsz, wodę, prąd i gaz. Z kolei 13 proc. to płatności za abonament telewizyjny, Internet, czy telefon. Ponadto, budżet seniora – poza wpływami z tytułu emerytury – rzadko notuje jakiekolwiek inne dochody – wyjaśnia Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM.
Senior w świecie finansów
Minimalna emerytura w Polsce od marca 2017 wynosi 1000 zł brutto. To oznacza, że domowy budżet wielu seniorów oscyluje wokół 853 zł. Znaczna część emerytów musi przeżyć miesiąc za taką kwotę. Ponadto, prawie ¾ starszych osób boryka się z tymi problemami w pojedynkę. Jednocześnie okazuje się, że gdy dojdzie do sytuacji kryzysowej – tylko co trzeci senior jest w stanie sięgnąć do swoich własnych oszczędności. – Z badania Funduszu Hipotecznego DOM wynika, że ponad 73 proc. seniorów jest samotnych, z czego 36 proc. nie może liczyć na niczyją pomoc. W głównej mierze emeryci są wspierani przez sąsiadów, koleżanki i kolegów (35 proc.) oraz opiekunki (10 proc.) – przy czym na rodzinę może liczyć tylko 8,27 proc. z nich – wyjaśnia Robert Majkowski z Funduszu Hipotecznego DOM. Osoby starsze mają największy problem z opłacaniem bieżących rachunków, zakupem leków, czy pokrywaniem niespodziewanych wydatków. Jedną z możliwości poprawy sytuacji materialnej seniorów jest podjęcie się dodatkowej pracy i „dorabianie” do emerytury. Niestety, większość emerytów cierpi na problemy zdrowotne i nie może sobie pozwolić na taki wysiłek.
Brakuje regulacji, państwo milczy
Nie tylko problemy finansowe trapią współczesnych seniorów – osoby starsze padają ofiarą wykluczenia społecznego oraz finansowego. Wprawdzie coraz więcej ofert tworzonych jest z myślą o seniorach, ale nadal brakuje odpowiedniego wsparcia ze strony państwa. W Polsce od lat toczy się debata na temat odwróconej hipoteki. Z najnowszego raportu Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wynika, że 80 proc. seniorów jest właścicielami nieruchomości. Stanowią one niewykorzystany kapitał seniora. Niestety, z powodu braku odpowiednich regulacji prawnych, potencjalny dochód zamrożony jest w m2. Dlaczego? – Ustawa o odwróconym kredycie hipotecznym, wprowadzona w 2014 roku, jest często nazywana martwym prawem. Jej uchwalenie nie miało wpływu na rynek, ponieważ żaden z banków nie zdecydował się na wprowadzenie odwróconego kredytu hipotecznego do swojej oferty. Z kolei renta dożywotnia, mimo postulatów branży, wciąż nie doczekała się odpowiedniej ustawy, która regulowałaby tę część rynku oraz zapewniałaby bezpieczeństwo seniorom. Publiczna debata na temat konieczności i sposobów uregulowania rynku nieruchomości senioralnych to nie tylko nasz społeczny obowiązek, ale przede wszystkim szansa dla seniora na wygodną i spokojną starość – podkreśla Robert Majkowski.
Szansa na normalność
Wspomniana renta dożywotnia to usługa, dzięki której osoby starsze posiadające nieruchomość mogą otrzymać dodatkowe, dożywotnie świadczenie. Przekazując prawa własności do domu lub mieszkania, senior ma zapewnioną comiesięczną rentę, a dzięki służebności osobistej – może dalej korzystać ze swojego lokum. Wysokość renty jest zależna od wieku i płci seniora oraz wartości samej nieruchomości. Zazwyczaj emeryt może dostawać od kilkuset do kilku tysięcy złotych miesięcznie lub zdecydować się na jednorazową wypłatę. – Zalet korzystania z renty dożywotniej jest wiele. Z naszych badań wynika, że wśród najważniejszych jest stabilizacja, bezpieczeństwo finansowe i możliwość spłaty długów. Jak deklaruje co trzeci senior – renta dożywotnia rozwiązała jego problemy finansowe i pozwoliła na spłacenie wszystkich zobowiązań – mówi Majkowski.
