Przy nieprawidłowym wykonaniu umowy, dostarczający usługę lub towar może ponieść tzw. karę umowną. Fiskus nie zawsze pozwala ukaranemu zaliczyć jej wartość do kosztów firmowych. Z kolei poszkodowany w każdym przypadku musi rozliczyć ją w opodatkowanych przychodach z działalności.
Kary umowne płaci się z tytułu wad dostarczonych produktów, wykonanych robót i usług czy z powodu zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług – tych rodzajów kar podatnik nie może „wrzucić” do kosztów uzyskania przychodów i obniżyć tym samym swojego zobowiązania z tytułu podatku dochodowego, na co bezpośrednio wskazuje art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT.
W praktyce gospodarczej istnieje jednak o wiele więcej przesłanek do nałożenia kary umownej niż przewiduje to ustawodawca. Przedsiębiorcy płacą odszkodowania za odstąpienie od umów, opóźnienie w dostawie czy np. nieprzekazanie dokumentów w terminie. Jeśli takie kary spełniają definicję kosztu uzyskania przychodu, tj. przedsiębiorca udowodni, że ponosi je w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania czy zabezpieczenia jego źródła, ich wartość pomniejszy jego PIT.
Od kary płaci się PIT
Przez zawarcie w umowie klauzuli zakładającej naprawę szkody poprzez uiszczenie ustalonej z góry sankcji pieniężnej (kary umownej), przedsiębiorcy zabezpieczają się przed utratą kontraktu, a co za tym idzie zarobku. Warto pamiętać, że właśnie u poszkodowanego przedsiębiorcy wartość kary umownej będzie zawsze jego przychodem podatkowym, nawet kiedy kontrahent nie mógł jej zaliczyć do kosztów firmowych.
Przychód powstaje w chwili otrzymania sankcji
Otrzymana należność z tytuły kary umownej będzie stanowiła opodatkowany przychód z działalności gospodarczej (art. 14 ust. 12 pkt 4 ustawy o PIT). Przychód ten powstanie w dniu otrzymania pieniędzy (np. w dniu przelania ich na konto bankowe). Co do zasady, przychód z działalności gospodarczej powstaje z chwilą, kiedy jest należny, nawet jeśli nie zostałby faktycznie otrzymany. Ta reguła nie ma jednak zastosowania przy karach i odszkodowaniach.
Jeśli kara umowna została określona w euro, jej wartość należy przeliczyć na złote po kursie średnim NBP z dnia poprzedzającego jej otrzymania (tj. powstania przychodu). Z racji tego, że przychód podatkowy powstaje przy karze umownej w momencie jej otrzymania, przedsiębiorca nie musi martwić się o różnice kursowe, gdyż w tym przypadku nie powstaną.
