Ryzyko rozliczeń podatku VAT jest obecnie bardzo duże. Jest to nie tylko ryzyko firmy, ale również ryzyko osobiste osób obsługujących ewidencję i rozliczenia podatkowe. Zaostrzenie przepisów sprawia, że w ferworze zmian i nowych obowiązków niezauważone przez przedsiębiorców pozostają przepisy art. 106m ustawy uszczelniającej, mówiące o obowiązku wprowadzenia kontroli biznesowej.
Podatnicy i księgowi nie zawsze zdają sobie sprawę, że mogą zdecydowanie zmniejszyć ryzyko rozliczeń VAT, wprowadzając obowiązkowe procedury wewnętrznej kontroli biznesowej w procesach obsługi faktur sprzedaży i zakupów, które często są wpisane w nowoczesne oprogramowanie księgowe, z którego korzystają.
Ustawa o uszczelnieniu VAT przyniosła szereg wątpliwości w kilku kluczowych zakresach.
Mechanizm odwróconego obciążenia usług budowlanych świadczonych przez podwykonawców. Mówimy tu o obowiązku rozliczenia transakcji dotyczącej realizacji usługi budowlanej między czynnymi podatnikami VAT w sytuacji, gdy wykonujący usługę działa jako podwykonawca. To pierwszy przypadek w polskim porządku prawnym, aby mechanizm odwrotnego obciążenia stosować do sprzedaży usług, a nie towarów. Problem, który może wystąpić w praktycznej realizacji tego przepisu to dobrze znane zagadnienie poprawnego rozpoznania momentu realizacji usługi, istotne z perspektywy poprawnego rozpoznania momentu powstania obowiązku podatkowego. Kolejną trudność stanowi rozpoznanie, czy świadczący usługę budowaną jest podwykonawcą. Przepisy są tak sformułowane, że nie jest jasne czy chodzi o dalszą odsprzedaż tej konkretnej usługi czy może usługi złożonej, której elementem składowym jest usługa budowlana rozliczana w reżimie odwrotnego obciążenia. Czy np. realizując usługę remontu lokalu biurowego sprzedawca może być pewien wykonywania usługi na rzecz inwestora, a zatem rozliczanej na zasadach ogólnych? Czy też może nabywca zdecydował się wyremontować lokal, aby go korzystnie wynająć? Traktując przepis literalnie należałoby stosować reżim odwróconego obciążenia, gdy jest się podwykonawcą a trybu normalnego rozliczania VAT, gdy jest się wykonawcą.
Rozszerzony katalog towarów z odpowiedzialnością podatkową nabywcy za zaległości podatkowe VAT dostawcy. Należy zwrócić uwagę na zmiany załącznika nr 13 do ustawy o VAT. Do katalogu produktów dodano m.in. takie jak: olej rzepakowy, folię typu stretch i komputerowe dyski twarde. Warto zwrócić uwagę na art. 105a ust. 1 ustawy o VAT precyzujący dwa warunki solidarnej odpowiedzialności. Po pierwsze dotyczy transakcji o wartości netto nabywanych towarów przekraczającej w danym miesiącu 50 tys. PLN zł. Drugi warunek to wiedza, a w zasadzie podejrzenie nabywcy, że podatek nie zostanie wpłacony na rachunek urzędu skarbowego i może mieć miejsce wyłudzenie podatku VAT. Ustawa mówi: Sytuacja, taka ma miejsce wówczas, gdy okoliczności towarzyszące tej dostawie lub warunki, na jakich została ona dokonana, odbiegały od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie tymi towarami, w szczególności, jeżeli ich cena była bez uzasadnienia ekonomicznego niższa od ich wartości rynkowej. Księgowy zajmujący się rozliczeniem tego rodzaju transakcji VAT, musi nabyć nowych kompetencji – analizować i oceniać warunki, na jakich są realizowane.
Rejestr VAT – wykreślenie, odmowa rejestracji. Znacznie trudniej będzie teraz stać się i trwać, jako czynny podatnik VAT. Łatwiej natomiast z rejestru VAT zostać wykreślonym. Biorąc pod uwagę, że fiskus nie ma obowiązku poinformowania podatnika o wykreśleniu z rejestru – ryzyko realizacji transakcji VAT, nawet ze znanym podmiotem, wzrasta. Wystarczy sobie wyobrazić, jaki efekt podatkowy wywoła odliczenie VAT z faktury wystawionej przez przedsiębiorcę, który w dacie realizacji dostawy nie był już czynnym podatnikiem VAT – firmy mogą nieświadomie narazić swoich kontrahentów, partnerów biznesowych na niemożność odliczenia podatku VAT od faktury wystawionej przez nas – podatnika wykreślonego z rejestru. Księgowy musi zatem systematycznie weryfikować status dostawców.
Kwartalne rozliczanie VAT – tylko dla małych. Deklaracja wyłącznie elektroniczna. Od lutego br. więksi przedsiębiorcy składają również w tej formie informacje podsumowujące o dokonanych wewnątrzwspólnotowych transakcjach (VAT-UE) oraz nową, w obrocie krajowym (VAT-27) przy reżimie odwrotnego obciążenia. Odstępstwo od elektronicznej formy deklaracji, grozi karą grzywny przewidzianą w kodeksie karnym skarbowym. Kwestią otwartą pozostaje pytanie czy deklarację VAT-7 przekazaną w ustawowym terminie można uznać za złożoną gdy podatnik nie zachował obowiązkowej w jego przypadku formy elektronicznej? Księgowi powinni korzystać z rozwiązań cyfrowej księgowości i elektronicznego obiegu dokumentów dostępnych w nowoczesnym oprogramowaniu księgowym lub rozwiązań do elektronicznego składania deklaracji na platformach ministerstwa.
Kary finansowe – zaniżenie i nierzetelne rozliczenie VAT. Nowelizacja przywróciła sankcje podatkowe wielkości 30% kwoty zaniżonego podatku, za nierzetelne rozliczanie VAT. Rozliczenie wtedy jest nierzetelne, gdy powoduje zaniżenie zobowiązania podatkowego lub zawyżenie nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do zwrotu lub do rozliczenia w następnych okresach rozliczeniowych. Dodatkowa kara jest niezależna od odsetek. Warto zauważyć, że za nierzetelne rozliczenie będzie uznane takie, które zostanie zakwestionowane przez urząd w toku kontroli, skutkując wyliczeniem wyższego zobowiązania podatkowego. Błędy w rozliczeniach VAT będą niosły ze sobą dodatkowe ryzyko, nie tylko odsetek, ale również dotkliwych kar finansowych dla podatnika.
Puste faktury – sankcje 100% kwoty zaniżonego podatku. Za puste faktury uważane są te, które zostały wystawione przez podmiot nieistniejący lub stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane albo podają kwoty niezgodne z rzeczywistością. Sankcja dotyczyć będzie ponadto faktur potwierdzających czynności pozorne. Księgowy musi obecnie bardzo wnikliwie badać wszystkie transakcje ujmowane w ewidencji, mające wpływ na rozliczenia VAT.
Odpowiedzialność osobista osób uczestniczących w procesie zapisu wydarzenia gospodarczego
Ustawa wprowadza zaostrzenie kar w odpowiedzialności osobistej za wystawianie i posługiwanie się nierzetelną fakturą. Jest ona rozumiana jako dokument, który nie opisuje rzeczywistego zdarzenia gospodarczego, co ma miejsce wtedy, gdy którykolwiek z elementów dokumentu jest niezgodny ze stanem faktycznym – od zamówienia, przez dostawę do magazynu, uprawnienia do wystawienia, czy potwierdzenie realizacji usługi.
Maksymalna kara grzywny przewidziana w art. 62 kodeksu karnego skarbowego wzrosła z 240 do 720 stawek dziennych. Za posługiwanie się nierzetelną fakturą można obecnie trafić do więzienia. Warto przy tym zauważyć, że przepisy używają liczby pojedynczej. Czy ewidencja faktury, to posługiwanie się nią? A ujmowanie w rejestrze VAT i wykorzystanie do rozliczenia podatku? Tego przepis nie wyjaśnia.
Narzędzie obrony – ustawowy obowiązek wprowadzenia kontroli biznesowych. Dla zachowania bezpieczeństwa prawno-podatkowe należy jak najszybciej opracować eliminujące ryzyko błędów procedury kontroli wewnętrznej i wykorzystać mechanizmy kontrolne funkcjonujące w narzędziach cyfryzacji gospodarki światowej – oprogramowaniu finansowo-księgowym i do obsługi sprzedaży. Nie można z tym zwlekać. Każdy dzień pracy z „dziurawym” procesem obsługi faktur to ogromne osobiste ryzyko kierownika jednostki, służb księgowych a nawet handlowców i magazynierów.
Autor: Bogdan Zatorski, Ekspert Biznesowy Sage
