Sektor bankowy odczuje skutki sporu z frankowiczami. Od 2005 r. polskie banki sprzedały ponad 600 tys. kredytów hipotecznych we frankach szwajcarskich. Dotychczas nie został jednak zażegnany spór pomiędzy klientami a bankami. Sprawa rozstrzygnąć się może już 25 marca br. za sprawą decyzji Sądu Najwyższego. Swoje rekomendacje wydała również Komisja Nadzoru Finansowego, która zachęca instytucje finansowe do zawierania ugód. Uczestnicy konferencji „Zarządzanie ryzykiem i kapitałem w bankach”, która odbyła się w ramach Europejskiego Kongresu Finansowego, zgodzili się, że należy wypracować porozumienie korzystne dla obu stron. Jednak sektor bankowy odczuje jego skutki, bez względu na rezultat. Polska to nie jedyny europejski kraj, który nie wypracował dotychczas zasad dotyczących rozwiązania kwestii frankowych hipotek. Podobna sytuacja ma miejsce w Rumunii, Słowenii, Grecji i na Cyprze.
Chodzi przede wszystkim o indeksy stóp procentowych i Reformę IBOR. Od 1 lipca 2021 r. na rynek, zgodnie z rekomendacjami grup roboczych działających na poszczególnych rynkach objętych Reformą, wprowadzane będą produkty oparte nie na indeksach stóp procentowych bazujących na LIBOR, tylko stawkach zreformowanych. Administrator wskaźników LIBOR potwierdził natomiast w ostatnich dniach zamiar zaprzestania udostępniania takich indeksów jak LIBOR dla GBP, EUR oraz CHF.
Zerowe stopy procentowe
Dodatkowo, od 2020 roku polska gospodarka działa w otoczeniu praktycznie zerowych stóp procentowych. Pojawiają się w związku z tym zasadne pytania o możliwość ujemnego oprocentowania kredytów. Ponadto zjawiska dotychczas niespotykanego, czyli ujemnego oprocentowania dla depozytów lub prowadzonych rachunków, w tym również depozytów i rachunków konsumentów.
W czasie debaty „Konsument świadomy ryzyka czy zbłąkana owieczka w świecie finansów – pytania o model ochrony klienta na rynku finansowym” Paweł Spławski – ekspert Deloitte – przypomniał, że sprzedaż kredytów hipotecznych we frankach szwajcarskich rozpoczęła się w 2004 roku i zbiegła się w czasie z dynamicznym rozwojem rynku mieszkaniowego. Wzrost w tym segmencie był w dużej mierze finansowany właśnie przez kredyty frankowe. Od 2005 do 2016 roku sprzedano ich ponad 600 tys.
Próba wypracowania kompromisu
Komisja Nadzoru Finansowego od końca 2020 roku aktywnie działa na rzecz wypracowania kompromisu pomiędzy klientami a bankami. Przypominając propozycję zgłaszaną wcześniej przez ekspertów Prezydenta RP oraz cześć organizacji zrzeszających klientów tego typu produktów. Zgodnie z propozycją, banki powinny oferować ugody na takich warunkach, jak gdyby kredyt od początku był złotowy. Ponadto oprocentowany według odpowiedniej stopy WIBOR powiększonej o stosowaną historycznie dla takich kredytów marżę.
Nad tym rozwiązaniem pracuje obecnie 9 banków, które uważnie przyglądają się możliwościom przebiegu konwersji walutowej. Również kredytobiorcy zaczynają optymistycznie podchodzić do tego pomysłu. Wśród klientów banku PKO BP przeprowadzono ankietę, w której zapytano ich, czy byliby gotowi przewalutować swoje kredyty. 70 proc. z nich odpowiedziało, że tak lub raczej tak. 5 proc. nie zgodziło się na taki wariant. Natomiast 25 proc. wskazało, że zdecyduje, gdy otrzyma szczegóły dopasowane do ich sytuacji kredytowej.
Jak podkreślili uczestnicy debaty, krajobraz w sektorze bankowym na najbliższe miesiące wyznaczy rozstrzygnięcie dotyczące kredytów frankowych Izby Cywilnej Sądu Najwyższego zaplanowane na 25 marca br. Największe konsekwencje dla sektora może przynieść decyzja nazywana „darmowym mieszkaniem”. W przypadku stwierdzenia występowania klauzuli abuzywnej ogranicza ona jednocześnie możliwość dochodzenia roszczeń banku wobec kredytobiorcy ze względu na okres przedawnienia i zobowiązuje bank do zwrotu na rzecz klienta wszystkich rat kapitałowo-odsetkowych. Takie rozwiązanie może kosztować sektor 234 mld zł. Banki, które posiadają kredyty frankowe, zgromadziły fundusze własne na kwotę około 200 mld zł.
Różne pomysły na rozwiązanie problemu
W Europie opracowano dwa główne modele, które zostały wprowadzone, żeby rozwiązać problem kredytów frankowych – ustawowy i ugodowy. Pierwszy wdrożono m.in. na Węgrzech, gdzie w 2015 roku przewalutowano na forinty kredyty hipoteczne zaciągnięte we frankach szwajcarskich. Stało się to na mocy ustawy przyjętej przez parlament węgierski w 2014 roku. Kredyty zostały przewalutowane po kursie rynkowym na dzień 7 listopada 2014 roku. Z uwzględnieniem odchylenia nie przekraczającego 10 proc. kursu rynkowego, liczonego jako średnia z półrocza poprzedzającego przewalutowanie.
Model ugodowy przyjęto m.in. w Austrii, gdzie poszczególne instytucje proponowały klientom opcje przejścia z kredytów we frankach szwajcarskich na euro. Ponadto także w Chorwacji. Natomiast państwa takie jak Grecja, Słowenia, Rumunia czy Cypr, pomimo podejmowanych prób wypracowania rozwiązania nadal nie były w stanie przygotować rozwiązań, które zyskałoby powszechną aprobatę.
Źródło: Deloitte
