Polskie przedsiębiorstwa rodzinne przeżywają okres prosperity. Według przeprowadzonych przez Instytut Biznesu Rodzinnego i PwC pod koniec 2014 roku badań, 80% właścicieli firm rodzinnych spodziewa się wzrostu przychodów swoich przedsiębiorstw w przeciągu następnych pięciu lat. Jednocześnie systematycznie wzrasta świadomość znaczenia biznesów rodzinnych w gospodarce i życiu społecznym kraju.
Choć w Europie tradycja firm rodzinnych jest bardzo długa, dopiero stosunkowo niedawno zaczęto poświęcać im więcej uwagi. W 2007 roku Komisja Europejska powołała grupę ekspercką ds. Biznesu Rodzinnego, w skład której wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich, w tym Polski. Coraz większe zainteresowanie władz i instytucji otoczenia biznesu tym sektorem przedsiębiorstw ma swoje realne przesłanki – jak wskazują statystyki, we wszystkich rozwiniętych gospodarkach na świecie firmy rodzinne dominują w ogólnej strukturze przedsiębiorstw, a ich przychody stanowią znaczący wkład w generowanie PKB.
W Polsce, w zależności od przyjętej definicji, do grona firm rodzinnych można zaliczyć od 35 do nawet 90% przedsiębiorstw. Choć jak wskazują wyniki badań IBR i PWC większość właścicieli firm rodzinnych patrzy z optymizmem w przyszłość, familijne biznesy w najbliższych latach będą musiały zmierzyć się z wieloma wyzwaniami. Część z nich, jak np. przetrwanie i utrzymanie konkurencyjnej pozycji na rynku, walka o wykwalifikowanych pracowników, wdrażanie nowych produktów czy tworzenie innowacyjnych rozwiązań, wpisują się w ogólne problemy rynkowe. Spośród wyzwań charakterystycznych dla firm rodzinnych jednym z najbardziej istotnych jest przeprowadzenie sukcesji międzypokoleniowej.
Ustąpienie miejsca za sterami tworzonego przez lata biznesu to dla większości właścicieli firm rodzinnych proces niełatwy, tym bardziej, że obarczony wieloma ryzykami natury prawnej, finansowej i podatkowej. Ponad dwie trzecie przedsiębiorców, którzy w latach dziewięćdziesiątych rozpoczynali działalność gospodarczą, a dziś zbliżają się do wieku emerytalnego, stoi więc przed trudnym zadaniem bezpiecznego przekazania firmy i majątku spadkobiercom. Proces pokoleniowej zmiany za sterami polskiego biznesu wydaje się jednym
z większych wyzwań gospodarki w nadchodzących latach, zwłaszcza że w większości przypadków wymaga jednocześnie restrukturyzacji zarówno rodzinnych przedsiębiorstw, jak też portfela aktywów.
– Sukcesja międzypokoleniowa przedsiębiorstw to proces złożony, który wymaga nie tylko czasu, ale i specjalistycznej wiedzy. Niestety, polski system prawno-podatkowy nie zawsze sprzyja bezpiecznemu przekazaniu wypracowanego przez lata majątku – powiedziała dr Anna Maria Panasiuk, adwokat i założycielka Grupy YOURS (kancelaria prawna YOURS Panasiuk, firma YOURS Family Office), która od wielu lat zajmuje się doradztwem w zakresie sukcesji.
Jak wynika z badania „Wyzwania zarządcze w firmach rodzinnych” przeprowadzonego przez Magazyn Thinktank i PNB Paribas w drugiej połowie 2014 roku, sukcesja w firmach rodzinnych jest na razie jedynie połowiczna. Przekazywanie wiedzy i kompetencji zadeklarowało nieco ponad 50% przedsiębiorców, zaś transfer majątku zaledwie 3,7 na 10 właścicieli familijnych przedsiębiorstw.
Temat sukcesji międzypokoleniowej nie jest do końca zakorzeniony w świadomości społecznej. Traktowany po macoszemu, nie staje się sprawą pierwszej kategorii, a wymaga przecież przygotowania długofalowej strategii z uwzględnieniem wszystkich aspektów (zarówno prawno-podatkowych, jak i związanych z relacjami w rodzinie). Problemom i wyzwaniom, jakie stoją przed rodzinnym biznesem zostaną poświęcone więc konferencje „Zmiana warty w firmach rodzinnych”, które odbędą się 12 maja w Poznaniu, 13 maja w Katowicach oraz 19 maja we Wrocławiu.
