Jak zmiany w ulgach PFRON wpływają na przyjmowanie do pracy osób niepełnosprawnych?
Nowe przepisy ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych miały sprawić, że zatrudnianie osób niepełnosprawnych stanie się bardziej powszechne i opłacalne. Jednak sami przedsiębiorcy podchodzą do zmian sceptycznie – aż 37 proc. spośród nich nadal nie widzi korzyści z zatrudniania osób z niepełnosprawnościami lub nie ma wiedzy na ten temat. Ponad połowa uważa natomiast, że procedury optymalizacji kosztów zatrudnienia i wpłat ponoszonych na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych są zbyt skomplikowane.
45% firm nie zatrudnia osób z niepełnosprawnościami, bowiem nie ma wiedzy w zakresie przeprowadzania rekrutacji
Rok 2016 przyniósł istotne zmiany w prawie wpływające na sytuację na rynku pracy osób niepełnosprawnych. Jednym z najistotniejszych postanowień nowelizacji z lipca 2016 r. było obniżenie wysokości ulg od obowiązkowych wpłat na PFRON z 80 do 50 proc. Tym samym najskuteczniejszym sposobem optymalizacji kosztów PFRON przestało być korzystanie z usług podmiotów zatrudniających osoby niepełnosprawne.
Dwa sposoby na optymalizację kosztów
Przedsiębiorcy, którzy są płatnikami PFRON, mają zawsze dwie możliwości na optymalizację kosztów, czyli zmniejszenie wysokości wpłat: zatrudnić osoby niepełnosprawne lub kupować usługi od innych podmiotów, które wykazują dużą koncentrację zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Do tej pory najpopularniejszym sposobem na zmniejszenie wpłat na PFRON było właśnie kupowanie tych usług. Polega to na tym, że po otrzymaniu od kontrahenta, będącego uprawnionym sprzedającym, informacji o kwocie obniżenia – wpłata na Fundusz ulega zmniejszeniu. Uprawniony sprzedający to taki, który zatrudnia co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiąga wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych na poziomie minimum 30 proc. Przed wprowadzeniem nowelizacji 1 lipca br. za kupowanie takich usług przedsiębiorca mógł obniżyć swoje wpłaty do PFRON o maksymalnie 80 proc.
Brak wiedzy najczęstszym problemem
Nowe przepisy budzą istotne wątpliwości nie tylko wśród przedsiębiorców, ale także wśród samych niepełnosprawnych. Nowelizacja osłabiła bowiem podmioty udzielające ulgi, a więc te, które do tej pory były ich pracodawcami. Potwierdzają to także odpowiedzi respondentów badania „Aktywizacja osób niepełnosprawnych z perspektywy przedsiębiorców”* zrealizowanego przez Fundację Podaruj Samodzielność i Polski HR – A-Trybut SA. Prawie połowa ankietowanych (45 proc.) przyznała, że zmiany są niekorzystne dla osób z niepełnosprawnościami. Co drugi ankietowany przedsiębiorca uznał również, że nowe przepisy nie sprzyjają im samym.
Dla wielu pracodawców zatrudnianie osób niepełnosprawnych to nowy i trudny proces. Pojawia się potrzeba przełamywania barier i strachu. Wyniki badania potwierdzają, że edukacja przedsiębiorców pod kątem zatrudniania osób niepełnosprawnych jest konieczna. Najczęstszą przyczyną niezatrudniania osób z niepełnosprawnościami jest bowiem brak wiedzy w zakresie przeprowadzania rekrutacji (45 proc.). Istotne obawy budzą także dodatkowe koszty związane z zaadaptowaniem miejsca pracy do potrzeb niepełnosprawnego (22 proc.). Z drugiej strony – 17 proc. ankietowanych przyznało, że nie zatrudnia osób niepełnosprawnych z przekonania, że są mniej wydajnymi pracownikami. Co ciekawe, są to równocześnie osoby, które nie zatrudniają osób z niepełnosprawnościami ani nie biorą udziału w szkoleniach na temat aktywizacji osób niepełnosprawnych.
Edukacja przynosi efekty
Aktywizacja osób z niepełnosprawnościami stanowi ważne wyzwanie dla polskiego rynku pracy. Według Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności w 2015 roku współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym spadł do 25,9 proc. (w 2014 roku było to natomiast 27,1 proc.). Wprawdzie lipcowa nowelizacja może przełożyć się na wzrost zatrudnienia niepełnosprawnych, jednak wszelkim zmianom prawnym musi towarzyszyć systematyczna edukacja rynku pracy. Ważne, aby przedsiębiorcy przekonali się o tym, że pracownik z niepełnosprawnością może być wartościowym i lojalnym członkiem zespołu.
PRZYKŁAD
Firma, która powinna miesięcznie wpłacić do PFRON 10 tys. zł, kupując usługi lub produkcję od uprawnionych sprzedających, mogła zmniejszyć wpłatę nawet do 2 tys. zł. Obecnie maksymalna wysokość ulg została obniżona do 50 proc. wartości wpłaty. Dlatego teraz ten sam przedsiębiorca będzie musiał odprowadzić do PFRON kwotę co najmniej 5 tys. zł.
Jak ocenia Pani/Pan proces optymalizacji zatrudnienia i kosztów PFRON?
Czy według Pani/Pana zmiany wynikające z nowelizacji ustawy dotyczącej PFRON są korzystne dla przedsiębiorców?
Z jakimi korzyściami według Pani/Pana wiąże się zatrudnienie osób niepełnosprawnych?
Wyniki badania „Aktywizacja osób niepełnosprawnych z perspektywy przedsiębiorców” wyraźnie pokazują, że najwięcej korzyści związanych z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych widzą przedsiębiorcy, u których takie osoby pracują. To właśnie ta grupa przedsiębiorców najczęściej wiąże zatrudnienie osób niepełnosprawnych z możliwością pozyskania wartościowego pracownika. Na drugim miejscu docenia z kolei możliwość uzyskania dofinansowania do wynagrodzenia dla tej grupy zawodowej. Natomiast respondenci niezatrudniający niepełnosprawnych najczęściej nie znają lub nie widzą żadnych korzyści płynących ze współpracy z niepełnosprawnymi. Podobnie prezentują się wyniki wśród osób uczestniczących i nieuczestniczących w szkoleniach. Te dane pokazują, że zarówno szkolenia, jak i bezpośrednia współpraca z tą grupą zawodową znacznie zmniejszają negatywne postrzeganie niepełnosprawnych pracowników.
Uzdrowić system
We wrześniu br. zakończyły się konsultacje społeczne w sprawie zmian w systemie wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami, zorganizowane przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej we współpracy z PFRON. Ponad 400 uwag stanowiących konkluzje tych konsultacji stanie się podstawą kolejnych prac legislacyjnych. Ministerstwo zachęcało, aby osoby niepełnosprawne oraz reprezentujące ich interesy organizacje pożytku publicznego wskazały, jak według nich powinien zmienić się system. O potrzebie dostosowania przepisów do realiów rynku pracy są przekonani również przedsiębiorcy. 51 proc. ankietowanych przedsiębiorców uważa, że procedury optymalizacji kosztów zatrudnienia i kosztów PFRON są zbyt skomplikowane. Co ciekawe, najczęściej takiej odpowiedzi udzielali ci spośród respondentów, którzy sami zatrudniają niepełnosprawnych lub brali udział w szkoleniach.
Pracodawcy często nie wiedzą, w jaki sposób przebrnąć przez rozliczne procedury biurokratyczne związane z ubieganiem się o dofinansowanie. Dodatkowo firmy często obawiają się alienacji osób z niepełnosprawnościami w zespołach pracowników. Jak pokazuje badanie, szkolenia okazują się skuteczne głównie w zakresie przełamywania stereotypowego myślenia przedsiębiorców. Jeśli zaś chodzi o radzenie sobie z formalnościami, uświadamiają one pracodawców, że mają do czynienia z niezwykle skomplikowaną i złożoną procedurą. Kursy warto uzupełniać wiedzą praktyczną przekazywaną przez doświadczonych w tym zakresie przedsiębiorców. Taka kompleksowa edukacja daje szansę na wprowadzenie realnych zmian na rynku pracy osób niepełnosprawnych.
Korzystnym rozwiązaniem jest z kolei model zatrudnienia wspomaganego, który zakłada wsparcie agencji w czasie całego procesu wdrażania niepełnosprawnego pracownika do danego przedsiębiorstwa. Współpracująca agencja rekrutuje pracowników z niepełnosprawnościami i oddelegowuje ich do pracodawców na zasadach outsourcingu personalnego. Przy wsparciu agencji obie strony poznają się i uczą, jak wspólnie funkcjonować i kooperować w środowisku danej firmy. W ten sposób pracodawca zyskuje efektywnych i zaangażowanych pracowników, a także oszczędza środki poprzez optymalizację kosztów PFRON.
autor: Jarosław Witkowski
Prezes zarządu Polski HR – A-Trybut SA, ekspert z zakresu prawa pracy i form zatrudniania osób niepełnosprawnych, optymalizacji kosztów zatrudnienia, analizy stanowisk pracy. Pełnił funkcję dyrektora Śląskiego Oddziału Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych
* Badanie zostało przeprowadzone na podstawie kwestionariusza, metodą CAWI (Computer-Assisted Web Interview). W badaniu wzięło udział 272 respondentów – właściciele przedsiębiorstw oraz kadra kierownicza.
źródło: „Personel i Zarządzanie” nr. 12/2016
fot. absfreepic.com
