Wszystko, co chciałbyś wiedzieć o rynku finansowym, ale boisz się zapytać

Rynek finansowy jest miejscem gdzie, w oparciu o instrumenty finansowe, zawierane są na różne terminy transakcje kupna i sprzedaży różnych form kapitału pieniężnego. Bez względu na stopień zamożności i skłonność do akceptacji ryzyka każdy może znaleźć na nim swoje miejsce.Odgrywa on istotną rolę w gospodarce i społeczeństwie. Składa się z pięciu segmentów, każdy o swoistej specyfice. Dzięki temu zwiększa się efektywność wykorzystania zasobów w gospodarce.

Rynek finansowy. Czym jest?

„Rynek” – słowo, które od zawsze kojarzy się z handlem. Można nawet zaryzykować stwierdzenie, że handel jest tak stary jak historia cywilizacji. Od kiedy tylko człowiek zaczął posiadać jakiekolwiek użyteczne dobra – dzielił się nimi. Początkowo tylko je wymieniał, a potem kupował i sprzedawał, zastawiał, czy licytował. Krótko mówiąc – handlował.

Wyobraź sobie, że jesteś właścicielem firmy i chcesz sfinansować nowy, ciekawy projekt, który rozwinie firmę. Rozejrzyj się – zobaczysz, że masz wiele możliwości pozyskania kapitału. Rynek finansowy – bo o nim mowa – dzięki bogatej ofercie, daje szansę na zebranie pieniędzy na sfinansowanie projektów umożliwiających rozwój przedsiębiorstwa, a w efekcie podniesienia jego wartości. Banki, fundusze inwestycyjne, inwestorzy – ci wszyscy, którzy posiadają nadwyżkę kapitału mogą być Twoim wsparciem. Oczywiście nie za darmo. Obszar, w którym spotykają się podmioty, takie jak Twoja firma – potrzebujące finansowania, oraz takie, które poszukują możliwości zainwestowania w zyskowne przedsięwzięcia – to właśnie rynek finansowy. A handel, który się tam odbywa, kieruje się jak zawsze – obietnicą zysku.

To zagadnienie można przedstawić też inaczej.…Wyobraź sobie, że jesteś inwestorem i poszukujesz ciekawego projektu, w który mógłbyś zainwestować by z czasem na nim zarobić…

…i masz wiele instrumentów do wyboru

Bo jak każdy klient, cenisz sobie możliwość wyboru. I chodzi nie tylko o wybór konkretnej spółki czy tego jedynego przedsięwzięcia, ale też o wybór najlepszego dla Ciebie narzędzia – czyli instrumentu finansowego.

Przez pojęcie instrumentu finansowego należy rozumieć umowę, która reguluje wzajemne relacje finansowe pomiędzy stronami, w jakich będą one pozostawać od chwili jej zawarcia. Warunki takiej umowy są wystandaryzowane, co ułatwia zawieranie transakcji i są obowiązujące dla wszystkich instrumentów danej emisji bądź serii. Dzięki temu nie ma potrzeby by każdorazowo podpisywać najeżone paragrafami dokumenty. Postanowienia takiej umowy, czyli zasady na jakich funkcjonuje dany instrument finansowy, określa odpowiedni dokument, np. prospekt emisyjny czy warunki emisji. Instrumenty finansowe opiewają na różne formy kapitału, o zróżnicowanych terminach zapadalności i kosztach, i dlatego pozwalają na zaspokajanie potrzeb różnych podmiotów gospodarczych, zarówno małych, średnich jak też korporacji. Dzięki rynkowi finansowemu Twoja firma będzie mogła zbudować optymalną strukturę finansowania, a innowacyjny projekt uzyska szansę realizacji. Z drugiej strony inwestorzy będą mogli lokować wolne środki przy akceptowanym ze swego punktu widzenia poziomie ryzyka i oczekiwanej stopie zwrotu. Czy obdarzenie zaufaniem Twojej firmy będzie słuszną decyzją? Będzie to zależeć, jak zagospodarujesz powierzone Ci środki.

Świat finansów staje się coraz bardziej skomplikowany i dzisiejszy rynek finansowy jest wypełniony gąszczem instrumentów finansowych. Dzielą się one na następujące kategorie:

• papiery wartościowe (akcje, obligacje, certyfikaty inwestycyjne, kwity depozytowe, warranty subskrypcyjne)
• jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych otwartych,
• instrumenty rynku pieniężnego,
• instrumenty pochodne.

Na rynek finansowy składa się pięć segmentów. Każdy zaspokaja inne potrzeby przedsiębiorców i inwestorów. Jest więc w czym wybierać:

• rynek pieniężny,
• rynek kapitałowy,
• rynek terminowy,
• rynek walutowy,
• rynek depozytowo-kredytowy.

Rynek pieniężny

Kto zamierza pozyskać kapitał lub zainwestować oszczędności na krótki okres może skorzystać z oferty rynku pieniężnego. Na tym rynku są zawierane transakcje na instrumentach finansowych o okresie zapadalności nie dłuższym niż rok. Do instrumentów rynku pieniężnego należą krótkoterminowe papiery dłużne – idealne dla Twego przedsiębiorstwa aby zwiększyć kapitał obrotowy i pobudzić sprzedaż. Swapy walutowe pozwolą Ci zabezpieczyć się przed ryzykiem, jeżeli eksportujesz lub importujesz. Bonami skarbowymi będą zainteresowani inwestorzy lokujący na krótko i stroniący od ryzyka akceptujący niskie zyski. Kupują je też fundusze inwestycyjne i ubezpieczyciele. Inne instrumenty, jak pożyczki i depozyty na rynku międzybankowym czy operacje otwartego rynku są domeną sektora bankowego.

Uczestnikami polskiego rynku pieniężnego są: Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, banki komercyjne i spółdzielcze, przedsiębiorstwa, domy maklerskie, fundusze, ubezpieczyciele, inwestorzy instytucjonalni oraz indywidualni.

Rynek kapitałowy

Większe możliwości finansowania i inwestowania oferuje rynek kapitałowy. Jest on segmentem rynku finansowego, na którym są zawierane transakcje instrumentami o okresie zapadalności dłuższym niż jeden rok. Należą do nich udziałowe papiery wartościowe (akcje, certyfikaty inwestycyjne) oraz dłużne papiery wartościowe (obligacje, listy zastawne). Racjonalnie postępujący przedsiębiorca dokonując emisji obligacji może dać szansę dla realizacji projektu, który podniesie jego firmę na wyższy poziom, dystansując w ten sposób konkurencję, która pozostała przy tradycyjnym finansowaniu bankowym.

Coraz częściej z rynku kapitałowego korzystają przedsiębiorstwa, pozyskując w ten sposób środki w średnim i długim terminie. Nic w tym dziwnego, bowiem dzięki dużemu zasięgowi i rozbudowanej strukturze rynek ten daje możliwość zmobilizowania dużego kapitału w stosunkowo krótkim czasie. Z kolei dla inwestorów rynek kapitałowy jest miejscem szczególnym, gdzie mogą oni lokować oszczędności w wybrane papiery wartościowe zgodnie z własnymi preferencjami i możliwościami przy akceptowalnym poziomie ryzyka.

Rynek terminowy

Jeżeli ktoś lubi szybkie, ryzykowne inwestowanie, zainteresuje go rynek terminowy. Tu można szybko zarobić i również szybko stracić, a to przez wysoką dźwignię finansową. Na rynku terminowym odbywa się obrót instrumentami pochodnymi (derywatami), tj. takimi, których ceny zależą bezpośrednio od notowań aktywów bazowych, którymi mogą być akcje, obligacje, indeksy giełdowe, towary, energię, waluty czy stopy procentowe. Do instrumentów pochodnych należą kontrakty terminowe futures i forward, opcje, swapy, transakcje terminowe FRA (ang. Forward Rate Agreement) oraz  outright-forward. Zarabiać można bez względu na kierunek zmian notowań aktywów bazowych. Kwestią pozostaje tylko trafne przewidzenie tych zmian i zajecie odpowiedniej pozycji – kupna lub sprzedaży odpowiedniego instrumentu pochodnego. Ale te instrumenty mogą uchronić Twoją firmę przed stratą, jaką może przynieść niekorzystna zmiana cen, kursów walut czy stóp procentowych.

Instrumenty pochodne są notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie oraz Towarowej Giełdzie Energii. Są to kontrakty terminowe i opcje na indeksy, akcje, obligacje, waluty i stopy procentowe i energię.

Rynek walutowy

Kolejnym miejscem dla osób nie stroniących od ryzyka jest rynek walutowy (ang. forex), gdzie odbywa się wymiana jednej waluty na drugą po bieżącym kursie rynkowym. Nie ustala go żadna instytucja finansowa, ani rząd, lecz wolny rynek, na którym spotykają się kupujący i sprzedający waluty – nieprzerwanie z wyjątkiem weekendów i dni świątecznych. Miejscem spotkań spekulujących są internetowe platformy transakcyjne, więc nie ma dla tego rynku granic.

Siła forexu jest wielka, gdyż jest wzmocniona dźwignią finansową. Można na nim szybko i dużo zarobić ale jednocześnie stracić, nawet więcej niż początkowy kapitał. Zarobić można zarówno na wzrostach jak też spadkach notowań walut, a sukces zależy od trafności przewidzenia kierunku zamiany kursu i wyboru czasu wejścia lub wyjścia z inwestycji.  Głównymi uczestnikami rynku walutowego są spekulujący na zmianach kursów walut i właśnie oni generują zdecydowaną większość obrotów. Ponadto transakcje zawierają przedsiębiorstwa dokonujące zakupu lub sprzedaży walut lub fundusze inwestycyjne, banki komercyjne i banki centralne zabezpieczające się przed niekorzystnymi zmianami kursów walutowych (ang. hedging).

W Polsce transakcje na walutowych instrumentach pochodnych (kontraktach terminowych i opcjach) można zawierać na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. a także w bankach oraz internetowych platformach transakcyjnych.

Rynek depozytowo-kredytowy

A jeżeli uznałeś, że powyższe rynki nie są odpowiednie dla Ciebie, pozostaje Ci rynek depozytowo-kredytowy. Jest on miejscem funkcjonowania instytucji finansowych, do których podstawowych zadań należy przyjmowanie depozytów oraz udzielanie kredytów i pożyczek. Mowa o bankach, spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, a także innych podmiotach świadczących usługi w tym zakresie. Transakcje zawierane na rynku depozytowo-kredytowym opierają się na instrumentach o niższej płynności, mniejszym poziomie skomplikowania i ryzyka niż na pozostałych segmentach rynku finansowego.

Jan Mazurek, ekspert Domu Maklerskiego Michael/Ström