Spółka cywilna jest najprostszą i najbardziej powszechną formą prawną prowadzenia biznesu w Polsce. W przeciwieństwie do spółek kapitałowych i osobowych nie posiada osobowości prawnej, a jej funkcjonowanie zostało uregulowane w Kodeksie cywilnym, a ściśle rzecz ujmując, w prawie zobowiązań. W praktyce spółka cywilna oznacza umowę pomiędzy wspólnikami, którzy realizują wspólny cel gospodarczy.
Konstrukcja spółki cywilnej nakłada jednak na wspólników liczne obowiązki na tle podatkowym. Istotną jej cechą jest fakt, że na gruncie podatków dochodowych podatnikami są wyłącznie wspólnicy, natomiast podatnikiem VAT będzie już sama spółka.
Zobacz też:
Opodatkowanie dochodów wspólników spółki cywilnej
W świetle przepisów o podatkach dochodowych spółka cywilna została sklasyfikowana jako spółka niebędąca osobą prawną. Tworzą ją co najmniej dwa podmioty gospodarcze (osoby fizyczne lub osoby prawne). W zależności od formy prowadzenia działalności gospodarczej wspólnicy są zobowiązani rozliczać PIT lub CIT od dochodów uzyskiwanych w ramach spółki cywilnej. Zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 ustawy o PIT przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną u każdego ze wspólników określa się proporcjonalnie do jego udziału w zysku (udziału). W przypadku braku przeciwnego dowodu, w szczególności braku stosownych zapisów w umowie lub statucie spółki, przyjmuje się, że udziały wspólników są równe. Również proporcjonalnie do udziału w zyskach spółki wspólnicy rozliczają koszty uzyskania przychodów, wydatki niebędące kosztami podatkowymi oraz straty, jak również ulgi podatkowe rozliczane w związku z prowadzeniem działalności w formie spółki niebędącej osobą prawną. W tym celu spółka cywilna osób fizycznych jest zobowiązana prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów, a w niektórych przypadkach księgi rachunkowe.
Formy opodatkowania dochodu przez wspólników
Prowadzenie działalności w formie spółki cywilnej oznacza możliwość wyboru przez wspólnika najbardziej dla niego dogodnej formy opodatkowania dochodów. Ustawa o PIT przewiduje możliwość zastosowania:
- opodatkowania na zasadach ogólnych:
- według skali podatkowej 18% lub 32% albo
- podatkiem liniowym 19%;
- opodatkowania w formach zryczałtowanych:
- ryczałt od przychodów ewidencjonowanych albo
- karta podatkowa.
Co istotne, wspólnicy spółki cywilnej mogą wybrać różne formy opodatkowania (np. skala podatkowa i podatek liniowy). Z kolei wybór formy ryczałtowej przez jednego ze wspólników oznacza, że również pozostali wspólnicy powinni przyjąć tę samą formę rozliczeń z fiskusem. O wyborze formy opodatkowania powinna decydować m.in. indywidualna specyfika prowadzonego biznesu, zakres prowadzonej działalności, a niekiedy także branża, w której funkcjonuje przedsiębiorca. Niejednokrotnie atrakcyjna stawka opodatkowania ryczałtem przy jednoczesnej rezygnacji z rozliczania kosztów podatkowych może być dla przedsiębiorcy mniej korzystna od rozliczania dochodów według skali podatkowej lub liniowo.
Spółka cywilna na gruncie ustawy o VAT
Inaczej niż na gruncie ustaw o PIT i CIT wygląda podmiotowość podatkowo-prawna spółki cywilnej w ustawie o podatku od towarów i usług. W myśl przepisów VAT-owskich to spółki cywilne, a nie ich wspólnicy, występują w charakterze podatników VAT. O statusie podatnika VAT spółki cywilnej przesądza fakt, iż w istocie jest ona podmiotem wykonującym działalność zarobkową o określonym celu gospodarczym, co wpisuje się w definicję podatnika, o której mowa w art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT. Skoro zatem na spółce ciąży obowiązek rozliczania tego podatku, to status jej wspólników jest z punktu widzenia VAT obojętny. Dla przykładu limity zwolnienia podmiotowego z VAT (limit 200 tys. zł) nie dotyczą poszczególnych wspólników, a spółki cywilnej rozumianej jako jeden organizm na gruncie podatku VAT.
Spółka cywilna jako podmiot spełniający kryteria podatnika i niekorzystająca ze zwolnienia podmiotowego lub przedmiotowego VAT powinna zatem złożyć właściwe zgłoszenie rejestracyjne (VAT-R) do celów podatku od towarów i usług przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu tym podatkiem. Spółka cywilna wykonująca czynności opodatkowane VAT jest także zobowiązana do wystawiania faktur VAT na rzecz innych podatników oraz prowadzenia ewidencji sprzedaży i zakupów do celów VAT. Ponadto na spółce cywilnej jako podatniku VAT będzie ciążył obowiązek zapłaty podatku, składania miesięcznych lub kwartalnych deklaracji VAT-7 oraz informacji podsumowujących oraz bieżącego raportowania do Szefa KAS plików JPK.
VAT w relacjach spółka-wspólnicy – na co uważać?
W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej szczególną uwagę należy poświęcić tematyce tzw. odpłatnych i nieodpłatnych świadczeń spółki na rzecz jej wspólników. Co do zasady odpłatne świadczenie na rzecz wspólnika (np. sprzedaż samochodu) stanowi czynność opodatkowaną VAT na zasadach ogólnych, tak jak ma to miejsce w przypadku dokonywania transakcji z innymi podatnikami. Również w przypadku tzw. świadczeń nieodpłatnych na rzecz wspólnika (np. nieodpłatne przekazanie zużytych towarów) może powstać – pod pewnymi warunkami – obowiązek naliczenia i odprowadzenia podatku do budżetu państwa. Jest to o tyle istotna kwestia, gdyż nieprawidłowe rozliczenia na gruncie VAT pomiędzy spółką a jej wspólnikami mogą przyspieszyć wszczęcie postępowania kontrolnego przez organy skarbowe.
Autor: radca prawny Robert Nogacki
