Alternatywne formy zatrudnienia. Ze względu na rozwój pracy zdalnej spowodowanej pandemią nadzór pracodawcy nad pracownikiem w dotychczas znanym kształcie uległ znaczącemu ograniczeniu. Pracodawcy coraz częściej rozważają wprowadzenie alternatywnych dla stosunku pracy form współpracy z pracownikami. Przede wszystkim takich jak umowa zlecenia, umowa o dzieło czy umowa o współpracę zawierana z osobą prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą. Nie każda taka umowa może być jednak alternatywą dla umowy o pracę.
Jeżeli współpraca łącząca pracodawcę z pracownikiem lub przyszłym pracownikiem ma cechy charakterystyczne dla stosunku pracy, to zastosowanie alternatywnej formy zatrudnienia nie jest możliwe. Co raz częściej jednak charakter pracy osoby zajmującej stanowisko menedżerskie jest zbliżony do charakteru pracy niezależnego doradcy biznesowego spółki. Menedżer nie jest wynagradzany za pracowniczy etat, ale za efekty pracy, o których sam decyduje. W tym o czasie i miejscu wykonywanych usług.
Menedżer doradcą
Nawiązanie współpracy z doradcą w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej (tj. w relacji B2B) niesie korzyści obu stronom. Dla pracodawcy oznacza niższe koszty administracyjne (m.in. brak obowiązków płatnika PIT i ZUS, brak konieczności zapewnienia płatnego urlopu, pokrywania kosztów zasiłku chorobowego). Pozwala na większą elastyczność zatrudnienia. Dla doradcy z kolei oznacza często wyższe wynagrodzenie netto z uwagi na ryczałtowe składki ZUS. Niezależne od wysokości przychodu1, prawo do uwzględnienia rzeczywistych kosztów prowadzonej działalności czy prawo do opodatkowania dochodów 19-proc. podatkiem liniowym. Dodatkowo od 1 stycznia 2021 r., z uwagi na zmiany ustawowe, więcej przedsiębiorców ma prawo do skorzystania z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Szczególnie osoby świadczące usługi doradcze w zakresie zarządzania czy marketingu mogą wybrać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. I w ten sposób opłacać podatek według 15-proc. stawki.
Warto jednak pamiętać, że przy ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych, jak sama nazwa wskazuje, podstawą opodatkowania jest przychód, a nie dochód. Jak ma to miejsce w przypadku stosowania zasad ogólnych (tj. skali podatkowej) czy podatku liniowego. Oznacza to niższą stawkę podatkową (w zależności od rodzaju wykonywanych czynności 17, 15, 8,5, 5,5, a nawet 3 proc.). Przy jednoczesnym braku prawa do uwzględnienia w rozliczeniu podatkowym kosztów uzyskania przychodów.
Najważniejsze cechy stosunku pracy
Czy jednak przedsiębiorca przy wyborze, na jakich zasadach będzie zatrudniał swoich współpracowników, ma pełną dowolność? Regulacje zawarte w Kodeksie pracy są w tym zakresie dosyć restrykcyjne. Zgodnie z art. 22 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Ponadto w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Zatrudnienie w warunkach przedstawionych powyżej jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Oznacza to, że niedopuszczalne jest zastępowanie umów o pracę umowami o innym charakterze. Jeśli warunki zatrudnienia odpowiadają warunkom określonym w Kodeksie pracy. Innymi słowy, stosowanie umów cywilnoprawnych w miejsce zatrudnienia pracowniczego jest praktyką niezgodną z prawem. Prowadzi do wyłączenia regulacji ochronnych prawa pracy, które ze względu na sposób ukształtowania pozycji stron i warunki wykonywania pracy powinny być w danym przypadku stosowane.
Do najważniejszych cech stosunku pracy (wynikających bezpośrednio lub pośrednio z treści art. 22 k.p.) zalicza się:
- wzajemność świadczeń, przy czym pod-stawowym świadczeniem pracodawcy jest obowiązek zapłaty wynagrodzenia,
- obowiązek osobistego świadczenia pracy,
- wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy w miejscu i czasie przez niego określonym,
- ponoszenie przez pracodawcę ryzyka w procesie pracy,
- dobrowolność.
W tym miejscu warto również przypomnieć, że takie kwestie jak urlopy pracownicze czy wynagrodzenie chorobowe, płatne przez pracodawcę, są właściwe dla stosunku pracy, nie zaś innych relacji cywilnoprawnych.
Porządkowanie pracownicze
Kwestią kluczową dla odróżnienia umowy o pracę w szczególności od relacji cywilno-prawnej polegającej na samozatrudnieniu – tj. prowadzeniu przez współpracownika jedno-osobowej działalności gospodarczej, jest brak podporządkowania – kierownictwa pracodawcy. Istotą bowiem samozatrudnienia jest brak podległości, równość współpracujących stron. W wyroku z 22 kwietnia 2015 r. (sygn. akt II PK 153/14) Sąd Najwyższy orzekł, że na podporządkowanie pracownika składa się kierownictwo podmiotu zatrudniającego oraz wyznaczanie przez niego czasu i miejsca wykonywania pracy. Podporządkowanie pracownika to ponadto obowiązek stosowania się do poleceń pracodawcy (lub działających w jego imieniu osób), które pozostają w związku z wykonywaną pracą, jej organizacją i przebiegiem. W takim układzie rolą pracownika nie jest decydowanie o racjonalności działań, których podjęcie mu polecono.
Z drugiej jednak strony warto wiedzieć, że ogólna kontrola osoby zatrudnionej na podstawie umowy zlecenia, dokonywana przez zleceniodawcę z punktu widzenia rezultatów działalności, nie świadczy o podporządkowaniu pracowniczym (tak orzekł m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 28 czerwca 2011 r. sygn. akt II PK 9/11).
Zapraszamy do przeczytania całego artykułu TUTAJ
