Śmierć kredytobiorcy ma istotny wpływ na sytuację jego spadkobierców.. Należy pamiętać, że zaciągnięty kredyt nie ulega automatycznemu anulowaniu ani nie wygasa na skutek śmierci kredytobiorcy. Warto zatem znać zasady dziedziczenia, a tym samym zabezpieczyć swoje interesy i podjąć odpowiednie działania, aby uniknąć przejęcia niechcianego długu.
Ogólne zasady dziedziczenia
Dziedziczenie długów wynikających z zaciągniętego kredytu lub pożyczki nie jest uregulowane przez szczegółowe przepisy Prawa bankowego. Zastosowanie w takich sprawach będą miały przepisy ogólne dziedziczenia wynikające z Księgi Czwartej Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z art. 922 kc z chwilą śmierci prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą na jego spadkobierców. . Zobowiązani będą odpowiadać solidarnie za otrzymany dług. Wyjątek od tej ogólnej zasady jest opisany w art. 922 § 2 kc, który mówi, że do spadku nie należą prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Odpowiadając zatem na pytanie czy zobowiązania wynikające z zaciągniętego kredytu przechodzą na spadkobierców, należy przede wszystkim ocenić, jaki charakter prawny ma umowa kredytu lub pożyczki.
Pozostała kwota kredytu „frankowego” do spłaty
Bezspornym jest, że zobowiązanie spłaty rat kredytu ma charakter majątkowy, a to oznacza, że obowiązek ten po śmierci kredytobiorcy przechodzi na jego spadkobierców. Śmierć kredytobiorcy nie powoduje konieczności zawarcia aneksu do umowy kredytowej – przejście obowiązków nastąpi z mocy samego prawa. Po śmierci kredytobiorcy spłata obejmować będzie pozostałą kwotę kredytu, zgodną z aktualnym saldem zadłużenia. Harmonogram spłat, warunki zawartej umowy, wysokość rat pozostają bez zmian – śmierć nie spowoduje modyfikacji treści stosunku cywilnoprawnego jakim jest umowa kredytu. Bank może ułatwić spłatę kredytu, np. rozkładając zadłużenie na raty. Jeżeli zobowiązanie nie będzie spłacane zgodnie z harmonogramem, bank może dążyć do odzyskania swojej wierzytelności. Ma wówczas prawo wypowiedzieć umowę kredytu, ato w konsekwencji może doprowadzić do wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
Ubezpieczenie na życie – warte rozważenia
Śmierć kredytobiorcy nie oznacza zawsze automatycznego dziedziczenia jego długów. Co zatem zrobić, aby rodzina zmarłego nie była zobowiązana do spłaty niechcianego kredytu? Jedną z możliwości jest wykupienie przez kredytobiorcę ubezpieczenia na życie. Koszt takiego ubezpieczenia zależy m.in. od wysokości i okresu kredytu, wieku i stanu zdrowia kredytobiorcy. Niektóre banki mogą zwiększyć całkowitą kwotę kredytu o koszt ubezpieczenia – takie rozwiązanie co prawda wiąże się z dodatkowymi wydatkami, ale pozwala na zabezpieczenie sytuacji finansowej rodziny, w przypadku nagłej śmierci kredytobiorcy. Ubezpieczony przenosi prawa z ubezpieczenia na instytucję finansową, a po jego śmierci, bank zwróci się to towarzystwa ubezpieczeniowego z roszczeniem o rozliczenie kredytu w ramach sumy gwarancyjnej polisy na życie. Wypłacone odszkodowanie powinno pokryć całość zobowiązania, a spadkobiercy otrzymają nieruchomość nieobciążoną hipoteką. Rodzina zmarłego nie musi się wówczas martwić o spłatę zaciągniętego długu przez zmarłego kredytobiorcę. Warto jednak pamiętać, że nie jest to stuprocentowe zabezpieczenie.
Przed zawarciem umowy ubezpieczenia kredytobiorca powinien zapoznać się z jej warunkami, a w szczególności z wyłączeniami odpowiedzialności ubezpieczyciela. W niektórych przypadkach bowiem, przyczyna śmierci kredytobiorcy (np. samobójstwo) skutkuje odmową wypłaty odszkodowania. Po śmierci kredytobiorcy weryfikuje się również, czy kwota kredytu, która pozostała do całkowitej spłaty nie przewyższa odszkodowania uzyskanego z polisy na życie. W takiej sytuacji bank wezwie spadkobierców do spłaty brakującej części kredytu. W przypadku braku polisy bądź odmowy wypłaty odszkodowania, spadkobiercy niestety będą musieli spłacić pozostałą część kredytu.
„Dobrodziejstwo inwentarza” – cóż to takiego?
Drugim sposobem uniknięcia dziedziczenia długów spadkodawcy jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, czyli z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe. Spadkobiercy, którzy przyjmą spadek z dobrodziejstwem inwentarza, nie będą zobowiązani do spłaty wierzycielom więcej niż otrzymali z tytułu dziedziczenia. Spadkobierca powinien wówczas w przeciągu 6 miesięcy od momentu, w którym dowiedział się o dziedziczeniu spadku, złożyć stosowne oświadczenie do sądu lub u notariusza o takim sposobie przyjęcia spadku. W przypadku braku zgłoszenia takiego oświadczenia, spadkobiorcy potraktowani będą jakby przyjęli spadek wprost, czyli przyjęcie wszystkich związanych z nim zobowiązań, w tym spłaty kredytu. Wyjątek od tej zasady stanowi art. 1015 § 2 zd. drugie Kodeksu Cywilnego, który odnosi się do osób, które nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnej (np. małoletni). Osoby te automatycznie przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza, wobec tego nie jest konieczne złożenie stosownego oświadczenia w terminie.
Masa spadkowa
Choć w pierwszej chwili może wydawać się to dziwne, częstym problemem spadkobierców jest ustalenie kwoty kredytu, tzw. masy spadkowej. W przypadku, gdy spadkodawca był jedynym kredytobiorcą, pojawia się trudność z uzyskaniem od banku wszelkich informacji związanych z umową kredytową. Aby uzyskać potrzebne informacje, przedstawienie w banku aktu zgonu kredytobiorcy może okazać się niewystarczające. Ustawa Prawo bankowe określa zamknięty katalog podmiotów oraz sytuacji, w których bank może udzielić informacji objętych tajemnicą bankową.
Przeczytaj także:
Jedną z takich informacji będzie przedstawienie danych, dotyczących salda kredytu. Spadkobiercy wstępują we wszystkie prawa i obowiązki spadkodawcy w momencie otwarcia spadku, tj. z chwilą śmierci spadkodawcy. Jednakże w terminie 6 miesięcy o dowiedzeniu się o tytule do dziedziczenia, spadkodawca może złożyć odpowiednie oświadczenie o odrzuceniu bądź przyjęciu spadku. W sytuacji odrzucenia spadku, osobę tę traktuje się tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku, czyli nigdy nie wstąpiła w prawa i obowiązki spadkodawcy. Mając to na uwadze, ujawniając informacje objęte tajemnicą bankową spadkobiercy odrzucającemu spadek, bank naraziłby się na odpowiedzialność z tytułu ujawnienia informacji objętych tajemnicą bankową osobie nieuprawnionej. W związku z tym, bank udzieli informacji dopiero, gdy spadkobiercy okażą prawomocne dokumenty stwierdzające nabycie spadku, czyli prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku bądź poświadczenie dziedziczenia sporządzone przez notariusza, równoważne w skutkach z postanowieniem sądu.
