Jak małe i średnie firmy mogą ograniczyć zużycie energii?

91 proc. Polaków zatrudnionych w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw stara się na co dzień ograniczać zużycie energii w miejscu pracy. Jednak są to na ogół działania podejmowane przez samych pracowników, przenoszące na teren przedsiębiorstwa nawyki domowe i dotyczące na ogół energii elektrycznej  (np. wyłączanie zbędnego w danej chwili oświetlenia, komputerów i monitorów). Rzadziej podejmowane są przez właścicieli firm działania wymagające inwestycji – zauważa  Konfederacja Lewiatan i Fundacja Poszanowania Energii.

Formą wsparcia dla podejmowanych decyzji dotyczących oszczędzania energii  jest realizowany od dwóch lat w Polsce, Holandii, Włoszech i Hiszpanii międzynarodowy projekt pod nazwą SME CheckUP.  Jego głównym zadaniem jest pokazanie właścicielom małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) reprezentujących branże gastronomiczną, hotelarską, handlową oraz biura, że oszczędzanie energii jest opłacalne, i nie musi pociągać za sobą wielkich kosztów i skomplikowanych inwestycji.

Koszty zużycia energii w sektorze usług w Polsce w ostatnich latach wykazują tendencję rosnącą. Jest to cecha charakterystyczna  dla krajów o wysokim tempie wzrostu gospodarczego, w których notuje się spadek zużycia energii w sektorze przemysłu, a wzrost w transporcie i usługach. Powiązane jest to ze spadkiem zatrudnienia w przemyśle, głównie na rzecz sektora usług, ale także transportu.

Zużycie energii w usługach wynosi ok. 12% krajowego zużycia energii, przy czym należy pamiętać, że jest to sektor, który w ostatnich latach przeżywał najsilniejszy rozwój powiązany ze wzrostem  zatrudnienia, a zużycie energii pozostaje w silnym związku z tymi dwoma parametrami.  Rosnące zaś  ceny energii sprawiają, że koszty związane z jej wykorzystaniem nabierają coraz większego znaczenia w strukturze kosztów operacyjnych polskich przedsiębiorstw handlowo-usługowych, do których zaliczamy m.in. takie branże jak handel, usługi hotelarskie, lokale gastronomiczne, czy wreszcie biura.

Do 2020 roku wszystkie kraje Unii Europejskiej muszą razem spełnić cele nazywane umownie „3 x 20”, uzgodnione na szczycie Rady Europejskiej w marcu 2007 roku.

Wspomniane cele to:

• zmniejszenie emisji CO₂ o 20%,
• zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych do 20%,
• zwiększenie efektywności energetycznej o 20% do 2020 roku.

Realizacja dwóch pierwszych celów wiąże się przede wszystkim ze znacznymi nakładami finansowymi na wdrażanie technologii efektywnych energetycznie i ekologicznie źródeł energii zarówno konwencjonalnych, jak i niekonwencjonalnych. Osiągnięcie jednak trzeciego celu w znacznym zakresie zależeć będzie od podjęcia, niejednokrotnie prostych technicznie i technologicznie, działań związanych z oszczędnością energii.

Nie ulega wątpliwości, że osiągnięcie tak złożonego celu wymaga równie złożonego, kompleksowego podejścia do rozpatrywanej problematyki. Podejście to określa kierunek działań koniecznych do podjęcia przez państwa członkowskie Unii Europejskiej, które powinny uwzględniać:

• poprawę efektywności wykorzystania paliw i energii w gospodarce narodowej,
• określenie realizacji przedsięwzięć i działań w zakresie racjonalizacji użytkowania paliw i energii jako jednego z podstawowych instrumentów realizacji polityki klimatycznej,
• osiągnięcie stałej tendencji we wzroście PKB przy jednoczesnym obniżaniu zużycia energii pierwotnej, niepowodującym nadmiernych barier rozwojowych.

W Polsce i innych krajach europejskich istnieje duży potencjał zwiększenia efektywnego wykorzystania energii, który może być również wykorzystany do stymulowania wzrostu gospodarczego poprzez inwestowanie w realizację działań związanych z podnoszeniem efektywności energetycznej. Działania na rzecz polepszenia efektywnego wykorzystania energii powinny odnosić się do wszystkich sektorów oraz obszarów działalności, w tym oczywiście także sektora usług.

Struktura zapotrzebowanie na energię końcową w podziale na sektory gospodarki w Polsce

W przypadku zużycia energii na 1 pracującego można zauważyć nieregularny trend wzrostowy w latach 2003-2010, ze szczególnie mocnym tempem wzrostu w latach 2008-2010. Od tego momentu zużycie energii wykazuje tendencję spadkową, osiągając w 2013 roku poziom poniżej 1 toe/pracującego. Średnie tempo wzrostu omawianego wskaźnika wyniosło w latach 2004-2013 0,6% rocznie. W przypadku zużycia energii elektrycznej na 1 pracującego tempo wzrostu wyniosło 2,1% rocznie. Zużycie energii elektrycznej wzrastało nieregularnie, w latach 2007, 2009 i 2012-2013 obniżyło się.

Zużycie energii i energii elektrycznej w przeliczeniu na 1 pracującego w sektorze usług [GUS, Efektywność wykorzystania energii w latach 2003-2013]

W polityce energetycznej Polski założono poziomy oszczędności, które powinny osiągnąć  poszczególne sektory gospodarki do roku 2030. Dla sektora usług wskaźnik procentowy jest największy i wynosi docelowo 4,7%.

Oszczędności energii końcowej zakładane w prognozie zapotrzebowania na energię w Polityce Energetycznej Polski do 2030 roku
[Agencja Rynku Energii, Aktualizacja Prognozy zapotrzebowania na paliwa i energię do roku 2030]

Ustawa o efektywności energetycznej nakłada obowiązki w zakresie poprawy efektywności przede wszystkim na duże przedsiębiorstwa, pozostawiając sektor MŚP [małych i średnich przedsiębiorstw] poza bezpośrednim ustawodawstwem.  Jednak to te przedsiębiorstwa wymagają przede wszystkim wsparcia, bowiem dla wielu ich właścicieli koszty energii stanowią znaczna część ich kosztów prowadzenia biznesu.

Badanie przeprowadzone przez RWE  [„Świadoma Energia RWE” ] w roku 2012 wykazało, że aż 91 proc. Polaków zatrudnionych w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw stara się na co dzień ograniczać zużycie energii w miejscu pracy – jednak są to na ogół działania podejmowane przez samych pracowników, przenoszące na teren przedsiębiorstwa nawyki domowe i dotyczące na ogół energii elektrycznej  (np. wyłączanie nieużywanych w danej chwili urządzeń i sprzętu, wyłączanie zbędnego w danej chwili oświetlenia, wyłączanie komputerów i monitorów). Jednak znacznie rzadziej podejmowane przez właścicieli firm są działania wymagające inwestycji, te bowiem kojarzą się z koniecznością wykonywania drogich audytów, dużych nakładów i skomplikowanych procedur.

Formą wsparcia dla podejmowanych decyzji jest realizowany od dwóch lat w Polsce, Holandii, Włoszech i Hiszpanii międzynarodowy projekt pod nazwą SME CheckUP.  Jego głównym zadaniem jest pokazanie właścicielom małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) reprezentujących branże gastronomiczną, hotelarską, handlową oraz biura, że oszczędzanie energii jest opłacalne, i nie musi pociągać za sobą wielkich kosztów i skomplikowanych inwestycji.

Branże dla których został przygotowany projekt zostały wytypowane ze względu na znaczne zużycie energii i duży potencjał do wprowadzania oszczędności.  Co warto podkreślić – we wszystkich czterech krajach uczestniczących w projekcie sytuacja tych sektorów w zakresie użytkowania energii jest porównywalna.

Za największych konsumentów energii w wymienionych branżach uważa się sklepy spożywcze. Zużycie energii elektrycznej do napędu urządzeń chłodniczych eksploatowanych w sklepach stanowi ok. 35÷50% ogólnego zużycia energii elektrycznej.  Średnie zużycie energii elektrycznej w sklepach  jest znacznie większe niż w innych obiektach, co jest spowodowane znacznym zapotrzebowaniem na energię elektryczną do chłodzenia produktów żywnościowych, intensywnego oświetlenia, wentylacji mechanicznej i klimatyzacji pomieszczeń. Ponadto obiekty handlowe są z reguły eksploatowane przez długi czas w ciągu doby, jak też przez wiele dni, również tych  wolnych od pracy.

Wyniki badań zużycia energii w sklepach spożywczych zlokalizowanych w Warszawie na tle innych obiektów publicznych

przy czym struktura tego zużycia wygląda następująco:

Równie wysoko jeżeli chodzi o zużycie energii plasuje się sektor hotelarski. Tu też „winna” jest specyfika obiektu.  Hotel działa 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu, co więcej przez cały ten czas musi być przygotowany na przyjęcie gości. W związku z tym hotele są zmuszone utrzymywać stałą temperaturę w obiekcie. Co więcej nie mają one co liczyć na to, że gość korzystający z obiektu będzie obniżał temperaturę do przykładowo 18 stopni C każdorazowo opuszczając pokój. Może się również zdarzyć, że nasz gość w obiekcie pojawi się o 2 w nocy i też musi mieć w pokoju ciepło. Drugą kwestią wpływającą na opłaty za energię jest ogólny stan techniczny budynku i system ogrzewania, z którego obiekt korzysta.

Struktura zużycia energii w typowym, średniej wielkości hotelu (ok. 100 miejsc noclegowych) przedstawiona jest na wykresie poniżej.

Jak widać z przedstawionych wykresów typów zużycia energii w tych przedsiębiorstwach jest wiele, zatem możliwości zmniejszania tego zużycia jest również cała gama.  Problemem pozostaje oczywiście ich wybór, w taki sposób aby otrzymane efekty były jak największe, przy jak najmniejszych nakładach.

Projekt SMECHeckUP daje właścicielowi przedsiębiorstwa odpowiedź na pytanie jakie działania może i powinien podjąć w swoim przedsiębiorstwie, aby obniżyć zużycie energii , a tym samym zmniejszyć koszty jego funkcjonowania.  Opracowany w ramach projektu Kalkulator SME pozwala łatwo porównać zużycie energii w danym przedsiębiorstwie z podobnymi przedsiębiorstwami reprezentującymi tą samą branżę.  Jest on na tyle przyjazny dla użytkownika, że taką ocenę (skan) może wykonać sam właściciel nie uciekając się do drogich często usług konsultantów.

W opracowanym po wykonaniu oceny raporcie właściciel oprócz wspomnianej wyżej informacji dotyczącej poziomu zużycia energii w podziale  na poszczególne kierunki zużycia (m.in. ogrzewanie, ciepła woda, oświetlenie, wentylacja wyposażenie biura, kuchni) dostaje również informacje jakie działania w jego przedsiębiorstwie  mogą być zrealizowane, gdzie szukać wiarygodnych dostawców usług i sprzętu, ile takie działania mogą kosztować i jakiego efektu można się spodziewać po ich wdrożeniu.

Kalkulator jest dostępny bezpłatnie on-line i wymaga tylko zarejestrowania się na stronie projektu  www.energychekup.eu.

Konfederacja Lewiatan