Odfrankowienie to coraz bardziej realna perspektywa. Ostatnie statystyki zapadłych wyroków potwierdzają, że frankowicze mogą wygrać z bankiem. Jedni mogą liczyć na odzyskanie nadpłaconych rat, inni na unieważnienie w całości swojej umowy kredytowej. Liczba korzystnych orzeczeń w sprawach frankowych przybywa. Ale po wydaniu takiego wyroku często pada pytanie, co dalej z moim kredytem? W przypadku stwierdzenia nieważności sprawa wydaję się bardziej oczywista – umowa przestaje dalej obowiązywać i pozostaje jedynie kwestia rozliczenia się z bankiem z udzielonego kapitału. A co po odfrankowieniu? Jak będą ustalane moje raty?
Odfrankowienie umowy kredytowej
Istotą odfrankowienia jest pozbycie się z umowy kredytowej zapisów odnoszących się do kursu franka szwajcarskiego. Dotyczy to zarówno zasad udzielenia kredytu i wypłaty kapitału, jak również ustalania rat kredytowych. Skutkiem odfrankowienia jest zwrot nienależnie pobranych przez bank świadczeń i uwolnienie kredytu od miernika CHF poprzez sądowe ustalenie, że kredyt jest złotówkowy. Czyli został udzielony w PLN i w tej walucie jest zwracany przez klienta. Natomiast przeniesiona z bankowego wzorca umowy waloryzacja kursem CHF jest nieuczciwa w rozumieniu prawa unijnego i polskiego.
Saldo zadłużenia i raty
Takie rozwiązanie rodzi jednak pytanie, co dalej z saldem zadłużenia i ratami? Skoro kredyt przestaje mieć charakter walutowy (choć tak naprawdę nigdy nie miał), to jak to wpłynie na oprocentowanie. W szczególności, czy stanowi to klasyczne przewalutowanie na kredyt złotówkowy, oprocentowany wg stawki WIBOR. Czy jednak pozostaje oprocentowanie oparte na LIBOR? Wątpliwości te na korzyść kredytobiorców rozwiewa ubiegłoroczne orzecznictwo Sądu Najwyższego. Ale zanim to, najpierw krótkie wyjaśnienie obu parametrów.
LIBOR a WIBOR
Oba indeksy stanowią fakultatywny i zmienny parametr transakcji finansowych stosowany przez banki jako stopa referencyjna (punkt odniesienia) oprocentowania depozytów i kredytów na rynku międzybankowym:
- w Londynie dla walut o globalnym znaczeniu: USD, EUR, CHF, GBP i JPY (London IBOR – LIBOR),
- w Polsce dla waluty PLN (Warsaw IBOR – WIBOR).
Zasady ustalania stawek
Każdy z indeksów obliczany jest jako średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania podawanych przez te banki, które są uczestnikami odpowiednio panelu LIBOR, bądź panelu WIBOR. Źródłem stosowania tych indeksów oraz zasad ich ustalania nie jest przy tym prawo powszechnie obowiązujące, lecz porozumienie między wybranymi bankami.
Zatem kredytobiorcy nie mają żadnego wpływu na określanie tych stawek. Co więcej, nie są to stopy oprocentowania faktycznie zawieranych transakcji, lecz uśredniona odpowiedź banków na pytanie, na jaki procent mogłyby pożyczyć na danym rynku międzybankowym (londyńskim/polskim) danego dnia kwotę typową dla danej waluty i okresu pożyczki.
Orzeczenia Sądu Najwyższego
W odniesieniu do oprocentowania tzw. kredytu frankowego Sąd Najwyższy kilkakrotnie potwierdził, że nie jest ono elementem postanowień waloryzujących kredyt i raty kredytu kursem CHF (wyroki z dnia 4 kwietnia 2019 r., sygn. akt III CSK 159/17, 9 maja 2019 r., sygn. akt I CSK 242/18, oraz 29 października 2019 r., sygn. akt IV CSK 309/18). Tym samym uznanie abuzywności tych zapisów i eliminacja z umowy wszelkich powiązań kwoty świadczeń z walutą inną niż polska, nie skutkuje zmianą wysokości i zasad ustalania oprocentowania.
Sąd Najwyższy podkreślił, że obowiązujące prawo limituje tylko maksymalne, a nie minimalne granice oprocentowania świadczeń. Bez znaczenia pozostaje przy tym hipotetyczna okoliczność, że bank prawdopodobnie nie ustaliłby wysokości oprocentowania kredytu złotowego według stawki LIBOR, gdyby był świadomy abuzywności klauzuli waloryzacyjnej.
Odfrankowienie i odstraszanie
Pozostawienie dotychczasowego oprocentowania pełni funkcję klauzuli odstraszającej kredytodawcę od stosowania w przyszłości niedozwolonych postanowień umownych. Takie rozwiązanie nie prowadzi do zaburzenia równowagi kontraktowej stron, o czym stanowi również orzeczenie TSUE z października 2019 r. Dodatkowo przy okazji warto wspomnieć, że Brytyjski Nadzór Finansowy zapowiedział zaprzestanie publikacji wskaźnika LIBOR po 2021 r. Niedostosowanie umów kredytu do zmiany rodzaju indeksu oprocentowania może skutkować ich unieważnieniem – wskazuje Paweł Wójcik, Członek Zarządu Votum Robin Lawyers SA, wchodzącej w skład Grupy Kapitałowej VOTUM.
