Wykorzystywana w Szwecji energia pochodzi w głównej mierze ze źródeł odnawialnych. Dzięki najnowszym technologiom i bogactwu zasobów naturalnych, Szwecja jest w awangardzie obserwowanego na całym świecie przejścia na bardziej zrównoważone systemy energetyczne.
Szwecja inwestuje ogromne środki w poszukiwanie alternatywnych źródeł energii od czasu kryzysu naftowego na początku lat 70. ubiegłego wieku. W 1970 roku ropa naftowa stanowiła ponad 75 procent dostaw szwedzkiej energii. Dziś jest to poniżej 20 procent, głównie dzięki spadającemu zużyciu ropy naftowej wykorzystywanej do ogrzewania domów.
Niskoemisyjność
Niewiele krajów zużywa więcej energii per capita niż Szwecja, jednak emisja dwutlenku węgla przez ten kraj jest niska w porównaniu z innymi państwami. Według danych statystycznych opublikowanych przez Międzynarodową Agencję Energetyczną (MAE), przeciętny Szwed rocznie emituje do atmosfery 4,25 tony dwutlenku węgla (CO₂), natomiast średnia dla UE wynosi 6,91 tony, a dla USA 16,15 tony. Szwecja znalazła sposób na obniżenie emisji, któremu towarzyszy rozwój gospodarczy.
Przyczyną niskiego poziomu emisji CO2 jest pochodzenie energii – 83 procent energii elektrycznej produkowanej w Szwecji powstaje bowiem w elektrowniach atomowych lub hydroelektrowniach. Źródłem kolejnych 10 procent produkowanej w tym kraju energii jest kogeneracja w elektrociepłowniach opalanych głównie biopaliwem. Około 7 procent energii elektrycznej wytwarzane jest przez wiatr.
Niepewna przyszłość energii jądrowej
Szwecja aktualnie dysponuje trzema elektrowniami jądrowymi, w których komercyjnie działa dziesięć reaktorów jądrowych – to sprawia, że jest jedynym krajem na świecie posiadającym więcej niż jeden reaktor na milion mieszkańców. Jednak energia jądrowa jest tematem dzielącym szwedzkie partie polityczne.
W 2010 roku Riksdag (parlament) podjął decyzję w myśl której elektrownie atomowe można budować wyłącznie w celu zastąpienia zakładów zamykanych i tylko w tych samych lokalizacjach.
Jednak w 2015 roku wszystkie nowe plany budowy zostały wstrzymane i jednocześnie podniesiono podatek od energii jądrowej w celu przesunięcia inwestycji na produkcję energii odnawialnej. Wkrótce po ogłoszeniu tej zmiany należąca do skarbu państwa spółka energetyczna Vattenfall postanowiła przyspieszyć planowane zamknięcie dwóch reaktorów i dokonać tego nie w ciągu założonych dziesięciu lat, ale najbliższych czterech-pięciu.
Wzorcowy rynek energii
Od momentu deregulacji szwedzki rynek energii stał się wzorem dla innych pod względem standardów międzynarodowych. Dwiema przyczynami tego stanu rzeczy jest swoboda wyboru, jaką mają konsumenci, oraz ogólnokrajowe wyrównywanie cen. Od 1996 roku konsumenci mogą wybierać dostawcę energii elektrycznej – dziś sprzedaje ją Szwedom około 200 firm.
Znaczna część zużywanej w Szwecji energii elektrycznej jest produkowana na północy, ale region ten wykorzystuje jej mniej niż bardziej zaludnione południe kraju. Jest to jeden z powodów, dla których w 2011 roku Szwecja została podzielona na cztery obszary cenowe, celem zrekompensowania kosztów utraty energii ponoszonych podczas jej przesyłu liniami wysokiego napięcia. Kolejną przesłanką podziału było ułatwienie handlu energią między Szwecją i innymi krajami w Europie.
Oszczędności energii w przemyśle
W 2005 roku Szwecja wprowadziła specjalny, pięcioletni program mający na celu zwiększenie efektywności energetycznej w przemyśle. Na jego mocy około 180 uczestniczących w programie energochłonnych branż uzyskało zwolnienia podatkowe w zamian za sporządzenie planów energetycznych i podjęcie kroków zmierzających do ograniczenia zużycia. Po zakończeniu programu w 2009 roku osiągnięte w ten sposób oszczędności energii obliczono na 1,45 TWh rocznie, co stanowi równowartość ok. 500 mln koron (53,9 mln euro, 59,4 mln dolarów).
Program został wprowadzony ponownie – tym razem obejmuje ok. 80 branż, które łącznie odpowiedzialne są za jedną piątą energii elektrycznej zużywanej w całym kraju.
Efektywne energetycznie gospodarstwa domowe
Od 1 stycznia 2008 roku w Szwecji obowiązuje nowe prawo dotyczące deklaracji energetycznych. Celem deklaracji, wykorzystywanej np. wraz z dokumentem sprzedaży, jest czytelne pokazanie, ile dany budynek zużywa energii w porównaniu z innymi budynkami. Celem programu, który jest oparty na unijnej dyrektywie i obejmuje wszystkich właścicieli domów prywatnych, zabudowy wielorodzinnej i innych nieruchomości, jest popularyzacja bardziej efektywnego wykorzystywania energii.
Rząd inwestuje ogromne kwoty w informacje i porady dotyczące oszczędzania energii przez gospodarstwa domowe. Każda gmina – a jest ich w Szwecji 290 – ma doradcę energetycznego, do którego mieszkańcy mogą zwrócić się po porady i wytyczne. Porady dotyczą takich tematów, jak wymiana okien, korzystanie z energooszczędnego oświetlenia oraz przejście na inny system grzewczy.
Firmy inwestujące w ekologiczną energię
Coraz więcej szwedzkich firm inwestuje w energię odnawialną. Jednym z przykładów jest firma Wallenstam zarządzająca nieruchomościami, która w 2006 roku postanowiła zainwestować w zieloną energię elektryczną – zarówno na potrzeby swojej działalności, jak i dla wynajmujących i innych klientów. W 2013 roku Wallenstam została pierwszą firmą w branży nieruchomości w Szwecji, która wykorzystuje wyłącznie energię ze źródeł odnawialnych.
Część Wallenstam zajmująca się produkcją energii przekształciła się w spółkę zależną, która w 2015 roku była operatorem 66 elektrowni wiatrowych i trzech hydroelektrowni. Wiele innych firm z branży nieruchomości idzie w ślady Wallenstam.
Inne branże również przykładają coraz więcej uwagi do ekologicznej energii i oszczędzania. Szwedzki międzynarodowy sprzedawca mebli IKEA przyjął w 2012 roku nową strategię zrównoważonego rozwoju. Jej celem nie jest wyłącznie oszczędzanie energii i inwestowanie w energię odnawialną, np. farmy wiatrowe, ale też pomaganie klientom w dokonywaniu wyboru zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, np. przy wybieraniu oświetlenia lub korzystaniu z darmowego autobusu dowożącego ich do sklepu IKEA i z powrotem, zamiast jazdy własnym samochodem.
W 2014 roku produkowana przez IKEA energia odnawialna stanowiła 42 procent energii zużywanej przez całą sieć. W kolejnym roku w porównaniu z rokiem 2013 firma zwiększyła sprzedaż produktów wytworzonych zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju o 58 procent. Celem IKEA jest wykorzystywanie przez firmę od 2020 roku wyłącznie energii odnawialnej we wszystkich krajach w których działa.
Duży udział energii odnawialnej
Szwecja osiągnęła cel, jakim był udział energii odnawialnej w całym koszyku energetycznym na poziomie 50 procent już w 2012 roku, czyli na długo przed rokiem 2020, który szwedzki rząd wyznaczył jako ostateczny termin. Najnowsze dane mówią o 52 procentach energii odnawialnej – obejmującej energię elektryczną, sieci ciepłownicze i paliwo – co jest najlepszym wynikiem w UE.
W 2003 roku Szwecja wprowadziła certyfikaty ekologicznej energii w celu popularyzacji tego typu energii. Aby energia mogła zostać nimi objęta musi pochodzić z wiatru, słońca, źródeł geotermalnych, fal morskich, biopaliw lub małych elektrowni wodnych. Sprzedawcy energii elektrycznej mają obowiązek kupować określoną część „ekologicznej energii elektrycznej“, która następnie stanowi część ich dostaw, natomiast jej producenci otrzymują certyfikaty za energię elektryczną pozyskiwaną ze źródeł odnawialnych.
Celem wprowadzenia certyfikatów było zwiększenie produkcji energii odnawialnej o 25 TWh od 2002 do 2020 roku. Aktualnie Szwecja jest tuż za połową drogi do osiągnięcia tego celu, głównie dzięki zwiększonemu zużyciu biopaliw i stale rozrastającemu się programowi dotyczącemu energii wiatrowej.
Wiatr – szybko rozwijające się źródło energii
Energia wiatrowa jest w ostatnich latach najszybciej rozwijającym się źródłem energii odnawialnej na świecie, jej udział rośnie także w Szwecji. Od 2000 roku produkcja energii z wiatru w tym kraju wzrosła z 0,5 do 11,5 Twh. Dziś w Szwecji działa ok. 3100 turbin wiatrowych.
Badania nad etanolem
Szwecja nieustannie podejmuje wysiłki na rzecz rozwoju odnawialnych, alternatywnych paliw. Badania nad etanolem rozpoczęły się w latach 80. ubiegłego wieku, a Szwecja jest jednym ze światowych liderów w tej dziedzinie.
Większość sprzedawanego obecnie etanolu jest produkowana ze zbóż. Szwedzcy badacze pracują nad pozyskiwaniem etanolu z celulozy, który jest nazywany biopaliwem drugiej generacji, gdyż jest bardziej wydajny od etanolu produkowanego ze zbóż i nie wpływa negatywnie na uprawy.
W latach 2011-2015 szwedzki rząd przeznaczył na prace badawczo-rozwojowe nad etanolem 130 mln koron.
Ku czystszemu transportowi
Cele wyznaczone przez Unię Europejską przewidują, że najpóźniej w 2020 roku 10 procent paliwa wykorzystywanego przez transport powinno pochodzić ze źródeł odnawialnych. Cel, jaki wyznaczyła sobie sama Szwecja, to stworzenie do 2030 roku floty pojazdów w pełni niezależnych od paliw kopalnych, jednak postęp na tym obszarze jest powolny – do 2014 roku kraj ten zrealizował go w 12 procentach, częściowo dzięki zwiększonemu zużyciu etanolu. Rząd podjął szereg inicjatyw na rzecz przyspieszenia tej zmiany, m. in. przyjął ustawę zobowiązującą duże stacje benzynowe do oferowania co najmniej jednego alternatywnego paliwa oraz zwolnienia podatkowe dla pojazdów cechujących się niską lub zerową emisją CO2.
Elektryczne samochody
Coraz większą popularnością w Szwecji cieszą się samochody elektryczne i hybrydowe, czyli te, które wykorzystują prąd elektryczny i/lub paliwo. Choć pojazdy umożliwiające wielokrotne ładowanie stanowią mniej niż 1 procent wszystkich używanych pojazdów, to w 2015 roku było ich w Szwecji 12 tysięcy: 42 procent z nich to pojazdy elektryczne, a 58 procent to pojazdy hybrydowe. Połączenie energii elektrycznej i biopaliw wygląda obiecująco, a nowe rozwiązania i obniżki cen otwierają drogę do większego ich udziału w rynku.
